450 kilometer buizen om CO2-uitstoot van veenweiden te verminderen

• Rosa Hofgärtner

  redacteur Binnenland

Een bijzonder project in de Lange Weide polder in Zuid-Holland. In de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen en bodemdaling van veenweiden wordt een drainagesysteem aangelegd van 450 kilometer ondergrondse buizen. Het is voor het eerst in Nederland dat die problemen op zo'n grote schaal worden aangepakt.

Veel weiden liggen in veengebieden. Dit veen stoot CO2 uit als de grond te droog wordt. Met hulp van het buizensysteem wordt de grond vochtig gehouden. De hoop is dat het de uitstoot van CO2 met de helft vermindert. Nederlandse veengebieden stoten nu ongeveer zeven megaton CO2 uit per jaar. Dat is rond de vier procent van de totale CO2-uitstoot en bijna net zo veel uitstoot als een kolencentrale.

In de Lange Weide-polder bij Gouda wordt het buizensysteem aangelegd:

In 2030 moet dat met een megaton verminderd zijn, staat in de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord. Volgens Jan van den Akker, onderzoeker aan de universiteit van Wageningen, moet ongeveer de helft van de Nederlandse veenweiden met zulke systemen uitgerust worden om die doelstelling te halen. "Dat is bijna 100 duizend hectare", aldus Van den Akker.

Aantrekkelijk voor de boer en waterschap

Naast de uitstoot van CO2 gaat onderwaterdrainage ook bodemdaling tegen. Het project in de Lange Weide polder is een initiatief van 13 melkveehouders en 15 particulieren. Een aantal jaar geleden was de polder bijna opgegeven. "De grond zakte te hard", zegt Martin van den Hoeven, een van de melkveehouders. "Het bodemwaterpeil moet dan steeds worden bijgesteld, maar op een gegeven moment is het lastig om het droog te houden." Op een te drassige grond kunnen koeien niet lekker grazen en veel gewassen niet goed groeien.

Het systeem biedt de landeigenaren dus de mogelijkheid om door te gaan met de melkveehouderij. "Maar er zijn ook best wat andere voordelen," zegt Van den Hoeven. Bij te veel regen wordt het water sneller afgevoerd, waardoor het land eerder bereikbaar is met de tractor en voor de koeien. In tijden van droogte blijft het gras langer groen.

Het waterschap De Stichtse Rijnlanden wilde de initiatiefnemers graag helpen met hun plan. "Door bodemdaling lopen de kosten voor het waterschap steeds meer op", zegt Chris van Naarden, adviseur veenweide bij het waterschap. "Als de bodem daalt, moet het waterpeil ook omlaag. Daar zijn aanpassingen voor nodig aan stuwen en gemalen en die kosten geld." Zonder maatregelen kunnen de kosten zo hoog oplopen dat landbouw niet meer rendabel is.

Volgens Gert Jan van den Born, landbouwspecialist bij het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn de gemiddelde kosten van onderwaterdrainage nu rond de 3000 euro per hectare. "Zo'n systeem gaat 12 tot 15 jaar mee", zegt Van den Born. Voor het project in de Lange Weide polder hebben de landeigenaren 1,1 miljoen euro aan Europese landbouwsubsidie gekregen. De boeren hebben zelf 20 procent van de kosten bijgedragen.

Bodemdaling van veengrond is geen recent fenomeen in Nederland. Het begon al in de vroege Middeleeuwen. Omdat drogere bodems geschikter zijn voor de landbouw, werden er slootjes gegraven om het water in de veenweides af te voeren. Later werden er ook molens ingezet om nog meer water kwijt te kunnen. Sindsdien is het land door de drooglegging al meters gedaald en nu zakt het nog steeds met gemiddeld een centimeter per jaar.

Toch is nog lang niet al het veen afgebroken. "Wat er nog in de grond ligt, komt ongeveer overeen met 100 jaar CO2-emissie van autoverkeer", zegt Ko van Huissteden, onderzoeker aan de VU. Of de aanleg van zulke ondergrondse buizen daadwerkelijk een geschikte optie is om te voorkomen dat al dat veen 'opbrandt', moet nog blijken. Van Huissteden: "Er is alleen nog maar gewerkt met modellen en kleine pilotprojecten. Nu kunnen we voor het eerst onderzoeken wat de effecten van zo'n grootschalig project zijn."