Vergaap jij je ook weleens aan de imposante mainstages op festivals? Niet gek, want er gaan maanden van productie en tonnen aan materiaal in zitten. En dat voor maar een paar dagen feesten. Festivals proberen daarom de grote hoeveelheden hout, staal en stof meer dan één keer te gebruiken. Bijvoorbeeld bij de bouw van een nieuw podium.
Tomorrowland slaat podiumonderdelen op in grote containers om er nog een keer mee te bouwen, zegt een woordvoerder. Mysteryland kiest hout van betere kwaliteit om het niet één, maar een paar jaar te kunnen gebruiken. En ook Defqon.1 gaat liever voor recyclebare onderdelen. Het ene jaar zitten ze in de mainstage, het jaar erop vind je ze terug in bijvoorbeeld de entree van het festival.
Dirk van Tilburg zocht voor zijn afstudeeronderzoek uit waarom festivals dat doen. "Het heeft vooral te maken met kostenbesparing", zegt hij. "Ieder jaar nieuwe onderdelen kopen kost gewoon veel geld. Soms kunnen ze wat besparen door iets nog een keer te gebruiken." Beter voor het milieu is het zeker ook, beaamt hij. "Maar dat is niet waar het in de eerste plaats om draait als mainstage-onderdelen gerecycled worden."
Maar waar zie je welk podiumonderdeel dan precies terug? Dat is lastig te zien voor de gemiddelde festivalganger. We kijken daarom mee met de opbouw van de mainstage van Mysteryland en pakken de bouwtekeningen van vorig jaar erbij.
"Voor de mainstage is een breed budget beschikbaar", vertelt Jake Kooi, de decorproducent van Mysteryland. "Daarom kan ik tijdens de ontwerpfase nieuwe dingen uitproberen - uitpakken, dus." Dat deed hij vorig jaar met grote pyrofoonbuizen waar vuur uitkwam. "Toen de mainstage vorig jaar opgebouwd was wist ik al: die komen in 2018 terug." Hij verwerkte ze uiteindelijk in een ander groot podium op het festival. Dat is het podium dat je hieronder ziet.
Zo gemakkelijk gaat het niet altijd. "Want meestal wordt eerst het decor ontworpen, en pas daarna bedacht hoe eerdere podiumonderdelen daarin passen", weet Kooi. "Niet andersom." Ontwerpers van andere (grote) mainstages waarmee we spraken bevestigen dat. En ook Van Tilburg zag het tijdens zijn onderzoek.
Wil een ontwerper er al bestaande onderdelen in verwerken? Dan moet-ie flink puzzelen. Houten balken, latten en planken: die kan hij opslaan en het jaar erop een lik verf geven of kleiner zagen. Dat gebeurt regelmatig, zag Van Tilburg. Pas als stukken hout te klein worden, en daarmee onbruikbaar, gaan ze weg.
Maar banners en bedrukte platen? Die zijn al lastiger te hergebruiken in een nieuw podium, omdat ze vaak één bepaald thema hebben. En het doek? Als het nat wordt is het niet brandveilig meer, en tijdens de afbouw scheurt het snel. Het gaat de prullenbak in, soms met duizenden meters tegelijk.
Zonde, vindt Kooi. Hij zoekt bij ieder bouwplan dat hij maakt naar manieren om het hergebruiken makkelijker te maken. Hij probeert decorstukken tijdens het ontwerpen bijvoorbeeld in kleinere onderdelen op te bouwen. Kooi: "Hoe kleiner, hoe makkelijker het is om ze daarna weer te verwerken in andere podia."
En hij kijkt of er bijvoorbeeld beter hout en stevigere stof gebruikt kan worden, zodat objecten van betere kwaliteit zijn en zo nog eens gebruikt kunnen worden. Maar het blijft voor hem én andere ontwerpers een ingewikkelde rekensom, omdat het festivalbudget beperkingen oplegt.
Vervoers-, personeels- en opslagkosten betalen zodat decorstukken nog een keer gebruikt kunnen worden? Of is het goedkoper ze opnieuw te bestellen en in elkaar te zetten? Vaak blijkt het dan toch het laatste, en krijgen festivals te maken met een soort kantelpunt.
Dat is precies wat Van Tilburg ook ontdekte: "Festivals willen zó graag duurzaam zijn, maar dat brengt altijd kosten met zich mee. Daarom kiezen ze uiteindelijk, zeker kleinere festivals, toch voor de meest makkelijke en goedkope manier: low-budget en kwalitatief slechter materiaal kopen, dat na afloop de prullenbak in kan. Ze kiezen dan niet voor duurdere en milieuvriendelijke onderdelen. Daarmee kiezen ze eigenlijk ook, uit noodzaak, voor zichzelf. Dat is best krom."
Win-win
Of er nog een keerpunt komt? Van Tilburg twijfelt. "Tenzij in het ontwerpproces iets gebeurt: dat in de toekomst stages ontworpen gaan worden die met met dezelfde materialen twee of drie keer opgebouwd kunnen worden, ieder op een heel andere manier."
Misschien moet de oplossing ergens anders gezocht worden. "Dat de focus niet ligt op recyclen binnen een festival, maar erbuiten. Op kleine schaal gebeurt dat al. Ik sprak voor mijn scriptie met een bedrijfje dat al het afvalhout oppikt na afloop van een aantal festivals. Win-win, want zo hoeven de festivals geen kosten te betalen voor de afvalstort, en kan het bedrijfje er tafels, kasten en bureaus van bouwen."