'Tekorten antibiotica gevolg van monopolie op grondstoffen'
De wereldwijd steeds vaker optredende tekorten aan veelgebruikte antibiotica zijn het gevolg van monopolies of bijna-monopolies van de grondstofproducenten. Dat stelt de Access to Medicine Foundation.
Deze groep is onafhankelijk en doet onder meer onderzoek naar wat farmaceutische bedrijven doen om antibiotica beschikbaar te houden voor patiënten.
De grondstoffen voor antibiotica worden in veel gevallen in China en India gemaakt in een handvol fabrieken. Als op een van de productielocaties iets misgaat heeft dat al snel wereldwijd grote gevolgen.
Bij farmaceutische bedrijven bestaat volgens Access to Medicine weinig animo om de productie- en distributieketen voor antibiotica betrouwbaarder te maken. Het zijn geneesmiddelen waar relatief weinig geld mee te verdienen valt. Vergeleken met veel andere middelen zijn ze goedkoop. Bovendien neemt de vraag ernaar vooral toe in arme landen.
Slecht verkrijgbaar
De kwetsbaarheid van de productieketen is recent pijnlijk duidelijk geworden. De werkzame stof van een veelgebruikt breedspectrum antibioticum wordt nog maar in één Chinese fabriek gemaakt. Een explosie daar legde de productie van dat middel, piperacillin-tazobactam, grotendeels plat. Daardoor zijn artsen in de hele wereld nu gedwongen dat antibioticum achter de hand te houden uitsluitend voor patiënten die het middel het hardst nodig hebben.
In Nederland is piperacillin-tazobactam op dit moment niet meer verkrijgbaar. Volgens Farmanco, de site waarop geneesmiddelentekorten worden bijgehouden, gaan twee van de drie varianten van het middel vermoedelijk uit de handel. Het lot van de derde variant is nog onduidelijk. Piperacillin-tazobactam wordt vooral gebruikt om infecties te bestrijden van de longen, de urinewegen, de buik, huid of bloed.
Waarschijnlijk uit de handel
Ook het smalspectrum antibioticum benzylpenicilline is al tijden slecht verkrijgbaar. In 2017 was dat middel in 39 van de 114 landen waar het op de markt is niet verkrijgbaar. Daaronder is ook Nederland. Hier gaan volgens Farmanco alle vijf soorten benzylpenicilline waarschijnlijk uit de schappen. Farmaceut Sandoz laat weten dat het bedrijf niet van plan is het middel van de markt te halen, maar juist probeert het weer beschikbaar te krijgen. Benzylpenicilline wordt vooral gebruikt voor de behandeling van huidinfecties en syfilis.
Het gevolg is dat artsen vaker breedspectrum antibiotica voorschrijven. Die werken minder gericht en dus tegen meer bacteriën. En dat leidt mogelijk weer tot meer antibioticaresistentie. Eerder toonden onder meer het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Apothekersorganisatie KNMP zich bezorgd over de tekorten aan verschillende antibiotica.
Oplossingen
Het onderzoeksverslag van de Access to Medicine Foundation noemt een paar bedrijven die begonnen zijn de leveringszekerheid van hun producten te vergroten. Dat doen ze door hun planning te verbeteren, continue leveringen te garanderen en hun hele productie- en distributieproces te versterken. Belangrijk daarbij is dat de bedrijven minder afhankelijk worden van één of enkele grondstoffenleveranciers
Maar ze moeten volgens de Access to Medicine Foundation meer doen. Zo kan er beter op tekorten worden ingespeeld door de aanleg van regionale voorraden. En bedrijven moeten veel eerder en veel meer informatie geven over hun voorraden en wat ze daarmee van plan zijn. Problemen met de levering van bepaalde antibiotica worden dan eerder bekend.
Krachtige stimulans
Tenslotte moeten er volgens de Access to Medicine Foundation krachtigere stimulansen komen om farmaceutische bedrijven over te halen antibiotica te blijven produceren of dat te gaan doen.
Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de versnelling van de toelatingsprocedures voor nieuwe middelen of voor toelating in nieuwe landen. Maar ook aan het financieel aantrekkelijk maken van het weer in productie nemen van oude antibiotica, die in grote delen van de wereld nog een belangrijke rol kunnen spelen.