Els was een zwart meisje in een naoorlogs Limburgs dorp
Door verslaggever Pauline Broekema
Heel voorzichtig is ze in de allereerste brief aan haar vader. Els Geijselaers-Nols schrijft dat ze hem en zijn vrouw misschien kwetst en dat ze lang heeft geworsteld. Maar dat ze, nu ze zijn naam kent, besloten heeft contact te leggen. Het is dan begin jaren negentig.
Els Geijselaers-Nols was de dochter van een zwarte Amerikaanse soldaat. In de Tweede Wereldoorlog dienen in de Amerikaanse krijgsmacht 800.000 zwarte soldaten. Ze worden achtergesteld op hun blanke collega's, zijn uitgesloten van gevechtstaken en werken bij de ondersteunende diensten. Zoals overal worden ze ook in Limburg gescheiden van hun blanke collega’s ondergebracht.
Een van hen is Henry VanLandinghem. Hij werd na september 1944 gelegerd in het Limburgse Berg en Terblijt. In het dorp is zelden sprake van discriminatie. De zwarte militairen zijn eerder een bezienswaardigheid, ze komen geregeld bij mensen thuis. VanLandinghem wordt een huisvriend van het gezin Nols. De vrouw des huizes doet zijn was.
Nakomertje
De militairen trekken verder en in september 1945 bevalt mevrouw Nols van een nakomertje. De baby is onmiskenbaar anders dan de overige kinderen. Maar voor de hele familie, vader incluis, is de donkere Elsje een van de zeven kinderen.
Dat haar van d’r. De dorpskapper kon er niets mee beginnen.
Els heeft een gelukkige jeugd maar over haar afkomst wordt nooit gesproken. Ze is en blijft wie ze is. Een kind dat er anders uitziet. Een donker meisje in een Limburgs dorp. In de kennismakingsbrief aan haar vader schrijft ze: "I kept this problem for years inside me". Een probleem dat ze jarenlang voor zichzelf houdt.
Ze is nooit gepest, vertelt haar zoon Marc. Maar Els voelde zich anders. "Dat haar van d'r, bijvoorbeeld, dat altijd alle kanten opging. De dorpskapper kon er niets mee beginnen." In het gezin van zijn moeder zweeg men over wat er in het najaar van 1944 was voorgevallen.
Herkenning
Jaren later blijkt de voorzichtigheid waarmee mevrouw Geijselaers-Nols haar vader schrijft niet nodig. Henry VanLandingham en zijn vrouw willen haar dolgraag ontmoeten.
In 1995 reist ze samen met zoon Marc naar de Verenigde Staten en ziet ze haar vader voor het eerst. Marc herinnert zich nog hoe het voelde. Hoe het voor hem meteen duidelijk was: dit is mijn opa. "Ik herkende dingen, zoals hij sprak en zich bewoog."
VanLandingham blijkt na de oorlog gemeente-ambtenaar te zijn geworden. Hij is een gerespecteerd man en wist niet dat hij nog een dochter had.
De Limburgers gaan overal mee naar toe. In een kerkdienst wordt Els verwelkomd en ze vertelt op aandringen van haar vader in de volle kerkzaal hoe het zit. Zij is zijn dochter uit Nederland. Vader en dochter zijn de twee weken van het verblijf steeds in elkaars gezelschap. "Hij was zo trots op haar", zegt Marc.
En hoewel Henry en Els niet meer leven, is de band tussen de twee families nog steeds innig. Marc probeert met zijn vrouw en zonen om de twee jaar naar de VS te gaan.
Verborgen verhalen
Die verhalen over een warme, hartelijke ontvangst komt Mieke Kirkels vaker tegen. Ze is lid van de pas opgerichte stichting Hidden Narratives of Limburg die de verhalen over bevrijdingskinderen van zwarte Amerikaanse militairen optekent.
Als de kinderen hun familie vinden, krijgen ze zelden tegenwerking. "De meesten worden met open armen ontvangen. Dat is bij kinderen van blanke soldaten vaak anders", zegt Kirkels.
De stichting is bezig met een zoektocht naar bevrijdingskinderen van zwarte Amerikaanse militairen. Er zijn er tot nu toe negentien getraceerd. Hun verhalen zijn belangrijk omdat ze een beeld geven van een verborgen geschiedenis. "Ook in Amerika is veel belangstelling voor dit project."
Er zijn bevrijdingskinderen die, net als Els, terugkijken op een gelukkige jeugd. Anderen dragen tot vandaag de gevolgen van discriminatie en uitsluiting. Om hoeveel kinderen het gaat, weet Kirkels niet. Ze houdt het op enkele dozijnen, verwekt in Limburg, Brabant en Gelderland.