Smienten hebben vogelgriep, probleem opgelost?
Gisteren werd bekend dat het voor pluimvee dodelijke griepvirus H5N8 is aangetroffen in de poep van twee smienten. Tegelijk werd duidelijk dat de getroffen boerderijen vrijwel zeker afzonderlijk van elkaar zijn besmet. Het betekent dat het virus waarschijnlijk verspreid is door trekvogels, maar daarmee zijn niet alle vragen beantwoord.
Zijn smienten de verspreiders?
Er wordt nog onderzocht of het virus ook bij andere wilde trekvogels voorkomt. Het virus zat in uitwerpselen die vorige week maandag en dinsdag verzameld zijn door Henk van der Jeugd en zijn medewerkers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). De uitslagen van de monsters die ze in de dagen daarna verzameld hebben, zijn nog niet bekend. Ze zoeken tot vrijdag en mogelijk langer door.
In Duitsland is het virus gevonden bij een andere trek-eendensoort, de wintertaling. Daarvan overwinteren er maar zo'n 25.000 in Nederland, terwijl hier in de winter zo'n 650.000 smienten zijn. In Oost-Azië is H5N8 aangetroffen bij verschillende soorten wilde eenden, rietganzen, kolganzen en kleine zwanen. Die soorten komen ook in Nederland voor, maar ze trekken niet van Oost-Azië naar Nederland. Er wordt in Nederland nog gezocht bij zwanen, ganzen en bij de wilde eend, de meest voorkomende eendensoort.
Overigens is het virus waarschijnlijk niet ontstaan bij wilde vogels, maar bij tamme eenden. Het virus is in 2010 voor het eerst gesignaleerd in China. Begin dit jaar waren er grote uitbraken op eendenboerderijen in Zuid-Korea. Het virus dat in Nederland is aangetroffen, is identiek aan dat in Zuidoost-Azië. Het staat daarom vast dat het daar vandaan komt. Hoe, dat is nog de vraag.
Alle besmettingen waren in waterrijke gebieden. Is het een goed idee om pluimveebedrijven daar te weren?
Dat zou de kans op besmettingen mogelijk wel verminderen. Smienten komen bijvoorbeeld bijna niet voor in de Gelderse Vallei en de Peel, de gebieden waar de meeste pluimveebedrijven zitten. Ook van andere soorten trekvogels overwinteren veruit de meeste in waterrijke gebieden.
Zijn de Gelderse Vallei en de Peel nu veilig?
Het is te vroeg om dat te zeggen, alleen al omdat het niet zo is dat water-trekvogels er helemaal niet voorkomen. Als het virus er toch nog opduikt, is de kans groot dat het zich er verder verspreidt en er een grote epidemie uitbreekt. Dat komt doordat er veel bedrijven dicht op elkaar zitten.
Hoe kwam het virus de pluimveebedrijven binnen?
Onderzoekers vermoeden dat de hygiënevoorschriften niet goed zijn nageleefd, maar houden het ook voor mogelijk dat ratten, muizen of ander ongedierte het virus naar binnen hebben gebracht.
In 'vredestijd' (als er geen vogelgriepuitbraak is) moeten pluimveehouders schone schoenen of schone laarzen aantrekken als ze de stal binnengaan, of gebruikmaken van ontsmettingsmatten, met bijvoorbeeld chloor of formaline. Dat neemt niet weg dat het virus makkelijk op het erf kan komen, bijvoorbeeld via vogelpoep aan de schoenen van de postbode. En natuurlijk kunnen vrije uitloopkippen makkelijk besmet raken. Die lopen ruim tien keer zoveel kans om besmet te raken met niet-dodelijke virussen als kippen die binnen blijven.
Het is een raadsel waarom vrije uitloopkippen nog niet getroffen zijn. Misschien zijn vrije uitloopkippen minder kwetsbaar. Kippen die in dichte concentraties binnen zitten, hebben vermoedelijk minder immuniteit opgebouwd. Door die dichte concentraties kan het virus zich ook razendsnel verspreiden als het eenmaal binnen is. Wilde vogels worden meestal niet ziek van griepvirussen.
Kun je zelf ook de besmetting meedragen?
De weilanden in het Groene Hart en andere waterrijke gebieden zijn bezaaid met poep van eenden en andere vogels. Als je daar gaat lopen, is de kans zeker aanwezig dat je het virus mee naar huis neemt. Maar gelukkig worden mensen er niet ziek van.