Congolese warlord Bemba in Den Haag voor de rechter

Door correspondent Tijn Sadée, in Brussel

Voor het Internationaal Strafhof in Den Haag begint vandaag het proces tegen de Congolese rebellenleider Jean-Pierre Bemba. Hij wordt verdacht van oorlogsmisdaden, acht jaar geleden begaan in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Moord, verkrachting en inzet van kindsoldaten staan opgetekend in de aanklacht.

Bemba heeft binnen de 'postkoloniale' Congo-gemeenschap in Brussel veel aanhangers. Zij vinden dat hun held het slachtoffer is van een 'politiek complot'.

"Bemba is een groot politicus, hij is nog altijd erg populair", zegt een bezoeker van het Vlaams-Afrikaanse cultuurhuis Kumba in de wijk Matonge in hartje Brussel. Literflessen Jupiler staan op de tafels in Kumba, waar de 'postkoloniale' Congo-gemeenschap graag samenkomt.

'Donkere tijden'

Er wordt fel gediscussieerd over het proces. Voor zijn aanhangers in de Brusselse Matonge is Bemba de man die het bij de verkiezingen in 2006 opnam tegen regerend president Joseph Kabila. Die wordt gezien als een totalitaire leider. Een oudere Kumba-bezoeker zegt: "Met Kabila is Congo weer teruggekeerd naar de donkere tijden onder dictator Mobutu."

"Bemba-sympathisanten in Congo durven niet vrijuit te spreken, omdat ze zich daar niet veilig voelen", zegt een jonge Afrikaanse die achter haar laptop een paper voorbereidt. Op de vlucht voor de oorlogen in het Afrikaanse Grote Merendistrict kwam ze terecht in België, waar ze nu studeert aan de Vrije Universiteit Brussel. "Hier kun je wél zeggen wat je wilt, want België is een vrij land."

Opsporingsbevel

Na zijn verlies bij de presidentsverkiezingen in 2006 sloeg Bemba op de vlucht. Hij belandde via Portugal in 2008 in Brussel. In plaats van een enthousiaste aanhang die hem daar opwachtte, trof hij de Belgische justitie, die hem het opsporingsbevel van het Internationaal Strafhof onder de neus wreef.

Sindsdien verblijft hij in een cel in Den Haag. Na twee jaar juridisch getouwtrek begint daar nu het proces tegen hem.

Schuldig

Volgens zijn aanhang laat de internationale gemeenschap zich misleiden door Kabila en andere politieke kopstukken in het Grote Merendistrict in Centraal Afrika.

"Waarom wél Bemba voor het tribunaal, en níet al die andere krijgsheren? Die vraag is zeer terecht", zegt Koen Vidal, Congo-expert bij het Belgische dagblad De Morgen. "Bemba zit nu nog alleen in zijn cel, maar daar moeten er nog veel meer bijkomen", zegt hij, doelend op andere verantwoordelijken voor het recente oorlogsgeweld in de regio.

Tot zover Vidals begrip voor de verontwaardiging in het Bemba-kamp, want de journalist is overtuigd van de schuld van Bemba. "Hij stond aan het hoofd van een militair apparaat dat zich zowel in Congo als in de Centraal-Afrikaanse Republiek schuldig heeft gemaakt aan zware mensenrechtenschendingen."

Interview

Op reportagereizen sprak Vidal met slachtoffers van die misdaden. "Mensen die verminkt waren, mannen die werden gedwongen om toe te zien hoe hun vrouwen werden verkracht." Voor een artikel mocht hij ook Bemba zelf interviewen. "Het is een forse man die macht uitstraalt. Hij heeft een enorm zelfvertrouwen", zegt hij.

Voor het Haagse tribunaal is Bemba 'slechts' verdachte van misdaden die zijn begaan in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Vidal: "De gepleegde oorlogsmisdaden in Congo zélf dateren van vóór dat het statuut van het Strafhof in werking trad [juli 2002, red]. Daar kan de openbaar aanklager dus niets mee aanvangen."

Beerput

Vidal hoopt dat met het Bemba-proces eindelijk de zogenoemde 'Grote Meren-beerput' opengaat. "De oorlogen zijn gevoerd door tientallen partijen en geen enkele partij gaat vrijuit."

In dat juridische scenario zou de Afrikaanse studente in Matonge-café Kumba zich nog wel kunnen vinden. "Het verleden van álle hedendaagse politici in de regio moet onder de loep worden genomen", zegt ze. "Er moeten er veel meer voor het tribunaal komen. Ik hoop dat dat nu eindelijk gaat gebeuren."