Op 'stilste plekken op aarde' begint na 30 jaar bouw van grootste radiotelescoop

Na dertig jaar voorbereiding begint vandaag de bouw van de grootste radiotelescoop ter wereld: de Square Kilometre Array (SKA). Internationale onderzoekers zullen daarmee onder andere Einsteins theorie over zwaartekracht testen en op zoek gaan naar buitenaards leven.

"In de woestijn in West-Australië komen bijna 130.000 antennes te staan en in Zuid-Afrika 200 schotels.", zegt Michiel van Haarlem in het NOS Radio 1 Journaal. Als hoofd van het Nederlandse SKA Office bij het Nederlands instituut voor radioastronomie is hij al 25 jaar betrokken bij het project.

De locaties voor het zogenoemde SKA Observatory zijn zorgvuldig uitgekozen. "Dit zijn de stilste plekken op aarde, ver weg van de bewoonde wereld", zegt de astronoom. Bij elkaar krijgen de twee locaties een oppervlakte van ruim 450.000 vierkante meter.

"Alle menselijke activiteit, zoals mobiele telefoons en radio's, stoort namelijk op onze waarnemingen. Dus we proberen daar zo ver mogelijk van weg te blijven. Dit zijn de meest afgelegen plekken, en ook nog eens op het zuidelijk halfrond. Daar kunnen we een goed deel van de Melkweg zien."

'Beelden eerste sterren'

"De telescoop neemt het heelal waar", legt Van Haarlem uit. "Alles wat er is: sterren en sterrenstelsels in het diepe heelal. Dat doet die in de radiostraling: in licht dat optisch niet zichtbaar is. Onze telescoop werkt ook op de golflengtes waar een FM-radio op werkt."

Zowel de laagste frequenties, dat zijn de langste golven, als de hogere frequenties worden opgevangen met de schotels en antennes. "Daarmee kunnen we in feite het hele spectrum radiostraling waarnemen."

De bouw zou eigenlijk al in 2021 starten:

De verwachting is dat de eerste data in 2027 beschikbaar zullen zijn. "Tegen die tijd zijn we ruim dertig jaar bezig geweest", zegt Van Haarlem. "Het zal een hele grote opluchting zijn als die telescoop straks goed werkt en mooie resultaten produceert. Ik hoop dat we beelden kunnen maken van het ontstaan van de eerste sterren en sterrenstelsels in het vroege heelal. Dat zou een fantastisch resultaat zijn."