Hermens blikt terug op voortzetten Spelen van 1972: 'Voor mij totaal bizar'

De Olympische Spelen hebben vele prachtige momenten voortgebracht. Geweldige sportprestaties en memorabele winnaars. Maar aan de andere kant van het spectrum staan ook inktzwarte bladzijden. De zwartste werd geschreven op 5 september 1972 in München, vandaag exact 50 jaar geleden.

West-Duitsland had dat jaar het mondiale sportfeest in huis. En een feest moest het worden ook, gekenmerkt door vrolijkheid en vrede: Die heiteren Spiele. De Duitsers hoopten op die manier af te rekenen met de vorige Olympische Spelen die het land mocht organiseren: die van 1936 in Berlijn, het propagandaspeeltje van Adolf Hitler.

Dat lukte aardig. Totdat in de vroege ochtend van dinsdag 5 september acht Palestijnen met sporttassen en gekleed in sportkleding over de omheining van het olympisch dorp klommen, het onderkomen van de Israëlische ploeg binnendrongen en negen atleten en officials gijzelden. Twee mensen hadden de leden van terreurgroep Zwarte September al gedood.

Ontbijt

"Wij zaten in het dorp en we wisten niks", vertelde Jos Hermens vijftig jaar na dato. De 72-jarige Nijmegenaar geniet nu bekendheid als atletenmanager, maar was destijds in München als middenafstandsloper. "Ook de mensen van het olympisch comité wisten niks. Er was geen voorlichting, er waren geen tv-kanalen zoals tegenwoordig met live-reportages. Dat voelt nu heel prehistorisch aan."

"Volgens mij hoorde ik er bij het ontbijt iets over. Zo van: er is een overval geweest, er is waarschijnlijk iemand gedood en er is een gijzeling. Ik weet niet meer precies van wie ik het hoorde. Ik dacht van een official."

Nog diezelfde avond kwam de gijzeling tot een dramatische ontknoping op het militaire vliegveld Fürstenfeldbruck. Daar ontstond een vuurgevecht tussen de slecht voorbereide politie en de terroristen die per vliegtuig met de Israëliërs hadden willen vertrekken. De schotenwisseling kostte alle negen gijzelaars en één politieagent het leven, terwijl ook vijf Palestijnen werden gedood.

'Totaal bizar en onmogelijk'

"En dan gewoon de volgende dag zeggen: the Games must go on!", klinkt het nog altijd vol ongeloof uit de mond van Hermens. Want dat was de boodschap van IOC-voorzitter Avery Brundage tijdens de herdenkingsceremonie in het olympisch stadion, die werd bijgewoond door 3.000 atleten en 80.000 toeschouwers.

"Dat was voor mij echt totaal bizar en onmogelijk. Ik werd er letterlijk misselijk van, kotsmisselijk. Het was ook een heel warme dag. Je zat daar in de zon, hartstikke gedeprimeerd en down. Maar bij mij ging de knop meteen om."

De hardloper hoefde er geen seconde over na te denken: hij ging naar huis, zonder in actie te zijn gekomen op zijn 5.000 meter. Ook worstelaar Bert Kops, de atleten Bram Wassenaar en Wilma van Gool en de hockeyers Flip van Lidth de Jeude en Paul Litjens verlieten de Spelen voortijdig.

"De mensen die bleven, heb ik niets verweten", zou Hermens niet veel later verklaren. "Iedereen moest zijn eigen beslissing nemen. Maar ik vond het wel raar dat mensen bleven, want ik kon mij niet voorstellen dat je gewoon doorging."

Geen druk op elkaar

Ook Wassenaar, die naar München was afgereisd om op de 1.500 meter uit te komen, twijfelde geen moment: hij zou niet lopen. "Ik was gewoon verbaasd. Ik had echt verwacht dat de Spelen gecanceld zouden worden. Maar goed, mijn beslissing stond toen al vast. Maar ik kan mij voorstellen dat als je lid bent van een team, het een lastiger keuze is."

In dat schuitje zat hockeyer Ties Kruize. "Aan de ene kant kan ik mij de kritiek van mensen begrijpen die zeiden: schande dat die games doorgaan. Aan de andere kant was het zo: de Spelen gingen door, dus wij gingen ook, in ons geval met het hockeytoernooi. Je gaat dan ook je best doen, al was het wel op een heel andere manier dan daarvoor."

Van druk op elkaar was geen sprake, aldus de Hagenaar, destijds "een kereltje van 19 jaar die het schitterend vond om deel uit te maken van de ploeg die naar de Olympische Spelen ging. Maar als je echt niet wilde spelen, ging je naar huis. Dat was geen item. We zagen dat niet als het in de steek laten van het team."

Lewis Hamilton

Hermens was nooit te beroerd om zijn mening te geven en ook vandaag de dag is hij er de man niet naar om een blad voor de mond te nemen. Vandaar ook zijn respect voor bijvoorbeeld Formule 1-coureur Lewis Hamilton. "Hij is de enige die zei: 'Ja, jongens, ik rij hier in Saudi-Arabië, maar we horen hier niet te zijn.' Dat vind ik fantastisch knap, dat die jongen dat zegt. Met alle druk die er is."

De stelling dat je sport en politiek vooral gescheiden moet houden, gaat er bij Hermens dan ook niet in. "Dat gescheiden houden is een illusie. Hoe kun je nou zeggen dat dat gescheiden is? Sport is een onderdeel van de maatschappij en dat willen we ook graag: sport is belangrijk, mensen moeten bewegen. Sporters hebben daarin ook hun verantwoordelijkheid, vind ik."

Wat gebeurde er bij de Olympische Spelen in 1972? In deze video leggen we het kort uit: