Europese Rekenkamer: EU stelt klimaatuitgaven te rooskleurig voor
Europees geld wordt veel minder vaak groen besteed dan de Europese Commissie beweert. Dat concludeert de Europese Rekenkamer in een kritisch rapport. Volgens de Rekenkamer is vooral van landbouwsubsidies vaak niet aangetoond dat ze een bijdrage leveren aan de strijd tegen klimaatverandering of aan aanpassing aan het veranderende klimaat (adaptatie).
De EU heeft zichzelf ten doel gesteld op z'n minst twintig procent van de begroting aan 'klimaatgerelateerde zaken' uit te geven. Dat doel is voor de periode 2014-2020 gehaald, meldde de Europese Commissie vorig jaar. 216 miljard euro, ofwel 20,1 procent van de totale begroting, ging volgens de Commissie naar maatregelen die of de CO2-uitstoot terugdringen of aanpassing aan het veranderend klimaat bevorderen.
De Europese Rekenkamer heeft de uitgaven geanalyseerd en komt tot de conclusie dat 72 miljard daarvan niet daadwerkelijk relevant waren voor het aanpakken van het klimaatprobleem. Soms is dat overduidelijk, bijvoorbeeld bij subsidies onder de noemer 'ontwikkeling van het landelijk gebied' die zijn gebruikt voor de aanleg van nieuwe wegen.
Landbouwsubsidies
Van de 72 miljard gaat het grootste deel (80 procent) naar landbouwfinanciering. Volgens de Europese Rekenkamer is de 'klimaatwinst' van deze subsidies heel erg gering. "De broeikasemissies van landbouwbedrijven in de EU zijn sinds 2010 niet afgenomen", staat in het rapport.
Een voorbeeld: van de directe inkomenssteun aan boeren is volgens de Europese Commissie 28 miljard groen besteed. Dat geld is ingezet voor vergroeningsmaatregelen waar agrariërs sinds 2014 aan moeten voldoen. Maar, zo schrijft de Rekenkamer, de vergroening heeft helemaal niet zo veel opgeleverd: "Het heeft maar bij 2 tot 5 procent van de bedrijven tot echte verandering geleid." De nieuwe normen die werden gesteld, weken niet veel af van wat er in de praktijk al gebeurde.
Bioboeren
Dat zegt ook Jeroen Candel, universitair hoofddocent landbouwbeleid aan de Wageningen Universiteit: "We weten al sinds de invoering van de vergroeningsmaatregelen dat die voor het grootste deel een wassen neus zijn. Je zou kunnen zeggen dat ze vooral de status quo ondersteunen en verduurzaming misschien eerder remmen dan bevorderen."
De Rekenkamer zet ook vraagtekens bij de klimaatwinst van maatregelen voor agrarisch natuurbeheer en biologisch boeren. Die worden door de Europese Commissie voor 100 procent onder klimaatbudget geplaatst. De onderzoekers erkennen dat biologisch boeren vaak leidt tot een afname in broeikasgasuitstoot en betere bodemkwaliteit, maar met eventuele negatieve effecten wordt geen rekening gehouden, zoals dat er voor bioboeren veel meer land nodig is om dezelfde oogstopbrengst te krijgen.
Rooskleurig
Volgens de Rekenkamer is de methodologie van de Europese Commissie onbetrouwbaar en moet die aangepast worden. "Ze stellen de mogelijke klimaatwinst erg rooskleurig voor", zegt Rekenkamerlid Joëlle Elvinger. Candel omschrijft het zo: "De Commissie wil laten zien dat ze goed bezig zijn. De cijfers worden gebruikt om een in feite ineffectief landbouwbeleid er beter uit te laten zien."
Land- en tuinbouworganisatie LTO zegt in een reactie op het rapport: "Europese beleidsmakers willen graag voor een dubbeltje op de eerste rang zitten: landbouwsubsidies die waren bedoeld voor voedselzekerheid moeten tegenwoordig ook de verduurzaming bekostigen, terwijl het budget alleen maar omlaag gaat", aldus woordvoerder Wytse Sonnema. Er zal volgens Sonnema meer geïnvesteerd moeten worden om de vergroening echt te laten slagen. "Dat krijgen ze met boekhoudkundig optimisme niet voor elkaar."
De Europese Commissie heeft geen officiële reactie gegeven, maar geeft in een tweet aan dat de methodologie voor de periode 2021-2027 al is aangepast en meer gebaseerd zal zijn op resultaten dan op gewenste effecten.
