Om 02.51 uur slaat het laatste uur voor David Cameron

Als de Britse stembureaus donderdagavond om klokslag 22.00 uur sluiten, ziet de wereld er nog rooskleurig uit voor David Cameron. Hij heeft die avond voor het eerst in tijden weer eens thuis gegeten, met zijn vrouw Samantha. Intussen hebben de belangrijkste vertrouwelingen van de premier zich verzameld in Camerons ambtswoning aan Downing Street.

Klaar voor results day, en vol zelfvertrouwen over de uitslag van het brexit-referendum.

Cameron heeft maanden campagne gevoerd voor Remain, het verblijf van Groot-Brittannië in de Europese Unie. De peilingen voorspellen voor de dag van het referendum een nek-aan-nekrace met het Leave-kamp, aangevoerd door Camerons rivaal en partijgenoot Boris Johnson. Een exitpoll van YouGov, die even na tienen verschijnt, gaat uit van winst voor Cameron en de zijnen. Het is 52 tegen 48. So far, so good.

De premier is uitvoerig gebrieft over hoe hij de eerste uitslagen moet interpreteren. Het Labour-bolwerk Newcastle is de eerste grote stad waarvan de uitslag bekend wordt. De havenstad moet zich duidelijk uitspreken voor Remain, hebben analisten gezegd. Anders is er een probleem.

Dat probleem dient zich snel aan. Newcastle heeft weliswaar voor Remain gestemd, maar de voorsprong kan niet kleiner zijn: het is 50,7 tegen 49,3 procent. Als het Leave-kamp kort daarna een grote overwinning behaalt in Sunderland, met 61,3 procent van de stemmen, slaat de sfeer op Downing Street om.

'Oh, shit'

Terwijl de donkere wolken zich samentrekken boven Camerons ambtswoning, steekt in het hoofdkwartier van het Leave-kamp juist een feeststemming op. Een van de Leave-boegbeelden, UKIP-leider Nigel Farage, heeft even na tienen nog gezegd dat het voor EU-tegenstanders een vervelende avond kon worden. Dat pessimisme is aan het begin van de nacht verdwenen.

De Leavers hebben zich verzameld op de zevende verdieping van Westminster Tower, een toren aan de Theems met uitzicht op Big Ben en het Britse parlement. Een aanwezige zegt dat iedereen bij de eerste exitpolls hetzelfde dacht: 'Oh, shit'. "Maar we hadden ergere momenten gehad", wordt hij geciteerd. "We moesten geduldig zijn en erop vertrouwen dat het goed kwam."

Boris Johnson is er niet. Hij is die middag bij de diploma-uitreiking van zijn dochter in Schotland en heeft zich na aankomst in Londen verschanst in zijn huis op Colebrook Row, in de wijk Islington. De pers krijgt hem niet te zien. Minister Michael Gove, eveneens een prominent lid van de Leave-campagne, is thuis zelfs gaan slapen.

De resultaten uit Newcastle en Sunderland staan niet op zichzelf. Al vroeg in de nacht wordt een trend zichtbaar. "Volgens prognoses lagen we vijf, zes, zeven procentpunten voor op wat we hadden verwacht", zegt iemand uit het Leave-kamp achteraf in The Guardian. Bij het 'feest' van de Remain-campagne in de Royal Festival Hall zegt een van de analytici dat het tijd is "om de champagne weer in de koelkast te zetten". Alleen als blijkt dat het kiesdistrict van pro-brexit-minister Chris Grayling voor Remain heeft gestemd, wordt nog even gelachen.

'Onze rol is uitgespeeld'

Om 02.51 uur neemt het Leave-kamp de leiding in de uitslagen definitief over. Op Downing Street voelt Cameron aan dat hij aan de verliezende hand is. Hij trekt zich terug met minister Osborne van Financiën voor overleg over de koers van het pond, die in de woorden van The Guardian "naar het zuiden" gaat.

Tegen half vijf in de ochtend is de stemming in Camerons ambtswoning tot een dieptepunt gedaald. Journalisten krijgen te horen dat het tijd was om aan te nemen dat er een brexit zou komen. In de Royal Festival Hall gooit de Remain-campagne de handdoek in de ring. Een aanwezige zegt: "De kiezers hebben gesproken en we respecteren hun beslissing. Nu is het aan de regering. Onze rol is uitgespeeld."

Wat blijft, is een onverholen woede jegens Boris Johnson, Michael Gove en de andere Leave-gezichten. "Het voelt alsof de lunatics de tent hebben overgenomen", aldus een insider.

Voor Johnsons huis heeft zich inmiddels een fanfare van doedelzakspelers verzameld, waarschijnlijk om Johnsons nacht toch nog onaangenaam te maken. Schotland heeft tegen een brexit gestemd. Maar de flamboyante ex-burgemeester van Londen, die plotseling dé winnaar is, laat zich niet zien. Een verslaggever van Sky News die op zijn voordeur bonkt en naar hem vraagt, laat Johnson in de kou staan. Eerst moet Cameron iets zeggen.

UKIP-leider Farage is de eerste die hardop de overwinning voor het Leave-kamp durft te claimen. Op zijn eigen verkiezingsfeest in Millbank Tower jubelt hij over "een overwinning voor fatsoenlijke mensen".

Op het grote Leave-feest in Westminster Tower laat Dominic Cummings zich zien. Hij is de campagneleider van het Leave-kamp. Volgens ingewijden wordt hij met "Dom, Dom, Dom"-gejuich onthaald. Als Cummings op een tafel springt om het woord te nemen, vernielt hij in al zijn euforie een deel van het systeemplafond. "Jullie hebben dit voor elkaar gekregen", roept hij de Leave-vrijwilligers toe.

Ergens in de nacht neemt Cameron het besluit om te vertrekken als premier. Hij heeft zich erop voorbereid, schrijft The Guardian. In de vroege ochtend doet de premier nog een dutje. Om 07.00 uur belt hij Michael Gove, zijn minister van Justitie die wel voor een brexit is. Hij feliciteert hem met de overwinning. Johnson belt hij niet.

Om 08.15 uur gaat de voordeur van Downing Street 10 open en komen Cameron en zijn vrouw naar buiten. Tegenover tientallen journalisten erkent hij de nederlaag. De brexit is een feit.