Andere Tijden Sport: het idool dat geen idool wilde zijn
Stephan van den Berg werd vier keer wereldkampioen, was zesmaal de beste van Europa en won olympisch goud. Als sportheld groeide hij uit tot een idool en hij werd het boegbeeld van de surfsport. De winnaar van de wind en het water meed echter het Nederlandse straatbeeld en had moeite met de populariteit.
Van den Berg had zo ongeveer zijn wieg op het water staan en kon per boot naar school: hij groeide op in de haven van Hoorn, aan de Karperkuil. Vanuit zijn slaapkamer keek hij uit over het water. "Ik kon mijn raam openen en via de achtertuin zo het water in springen", herinnert Van den Berg zich.
Hij werd geboren op een chak en groeide op in een woonboot. Zelfs met vakantie ging de familie Van den Berg varen. In 1976 leest Van den Berg over een dertienjarig jongetje dat wereldkampioen windsurfen werd. Een jongen die de wereld verslaat, dat sprak hem aan.
Stephan worstelde als kind met zijn plek op de wereld. Hij was dyslectisch, deed het niet goed op school, was zoekende en er was weinig aandacht voor hem. Maar op het water zag hij zijn toekomst. "Het jongetje van toen ontdekte de surfplank. Hij heeft het tot zich genomen en er heel veel aan gehad", weet Van den Berg nu.
Hij begint een krantenwijk om een plank te kunnen kopen en oefent na de aanschaf dag en nacht. Zijn ouderlijk huis is een woonboot, dus hij kan eindeloos dobberen op de Karperkuil. Hij legt uit dat juist het pielen op die plas zijn sleutel tot succes bleek: dankzij het gepriechel en gehannes met het zeil, met weinig wind en veel obstakels werd hij een meester in het manoeuvreren.
In 1979 wint Van den Berg zijn eerste Nederlandse titel. Hij is dan 17 jaar. Zijn ster is rijzende. Die van de sport ook. De documentaire reconstrueert de opmerkelijke manier waarop de surfsport gestalte kreeg: de rage zag het levenslicht in een stoffig kantoor in een Almelose textielfabriek, en groeide in no-time uit tot een enorme hype.
"De surfplank was door ons bedoeld als een poor man’s sailing boat", vertelt Martin Spanjer, de denktank achter de opkomst van de surfsport. "Een jonge vent kon er evenveel plezier aan ontlenen als een huisvrouw, was het idee."
Binnen afzienbare tijd zijn surfplanken niet meer uit het Nederlandse leven weg te denken. Er komt een band, The Surfers, die met het nummer 'Windsurfing' een mega hit scoort. Er gaan 200.000 exemplaren van de single over de toonbank. Er verschijnen surfschoolagenda's, surfbladen en op de hoek bij iedere supermarkten staat een surfshop. Plots springt iedereen te plank.
Dan wint Van den Berg in Los Angeles in 1984 de gouden medaille. Hij wordt een idool. Na zijn zege, op 22-jarige leeftijd, wordt hij onthaald in de tv-studio bij Mies Bouwman. Er kijken acht miljoen mensen. "Ik had het moeilijk daarna. Ik was mijn anonimiteit kwijt en kon niet zomaar meer over straat lopen."
Bij een surfdemonstratie, even later in Kijkduin, kwamen 150.000 mensen kijken en bij de inhuldiging van Van den Berg in Hoorn staan duizenden mensen op de kade. Thuishaven Hoorn is hysterisch, maar Stephan voelt zich, te midden van duizenden fans, moederziel alleen.
"Ik begreep de fans niet. Ik verstond hun 'taal' eigenlijk niet. Die gevoelens… Het was voor mij een soort Chinees. Ik voelde me er niet prettig bij." Eén ding was er belangrijk aan: hij kon Nederland ontvluchten.
Op het water waaide hij met de wind, maar op straat was er een pad dat hij moest volgen. Daar kon Van den Berg niet mee uit de voeten. Waarom kon hij niet met zijn rol als idool overweg en welke impact had dat? En hoezeer kan olympisch goud tegenvallen?