Nu het Assad-regime na tientallen jaren ten val is gekomen in Syrië, zijn alle ogen gericht op de persoon die hiervoor voor een groot deel verantwoordelijk was: Abu Mohammed al-Jolani. Zijn rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) was de drijvende kracht achter de razendsnelle ineenstorting van het bewind.
Hoewel nog volstrekt onduidelijk is hoe Syrië de komende tijd zal worden bestuurd, wordt ervan uitgegaan dat de 42-jarige Jolani daarin een rol zal spelen. Gisteren hield hij een toespraak in de Grote Moskee van Damascus, waarin hij zei dat hij en zijn aanhangers Syrië hebben "gezuiverd". Wie is Jolani, die werd geboren als Ahmed al-Sharaa?
Al-Nusra
Jolani werd geboren in de Saudische hoofdstad Riyad en verhuisde als kind naar Syrië, het land waar zijn familie vandaan kwam. Als jonge twintiger ging hij naar Irak om met al-Qaida te vechten tegen Amerikaanse troepen. In Irak maakte hij kennis met Abu Bakr al-Baghdadi, de latere leider van Islamitische Staat.
In opdracht van Baghdadi richtte Jolani in Syrië al-Nusra op, een terroristische organisatie die zich mengde in de strijd tegen president Assad. De aanslagen en het andere geweld van al-Nusra leverden Jolani en zijn groepering in 2013 een notering op de terrorismelijst van de Verenigde Staten op.
Jolani brak met Baghdadi toen die hem opdroeg zich aan te sluiten bij het net opgerichte IS. Ook met al-Qaida verbrak hij na verloop van tijd de banden. Beide organisaties waren te veel internationaal georiënteerd naar de zin van Jolani, die zich alleen op Syrië wilde richten. De naam van zijn beweging had hij inmiddels veranderd in Hayat Tahrir al-Sham, wat 'Organisatie voor de bevrijding van de Levant' betekent.
Geen sjaal meer
De afgelopen jaren probeerde Jolani zijn reputatie als terrorist van zich af te schudden. Gaf hij zijn eerste media-interview in 2013 nog met zijn gezicht bedekt door een sjaal, in 2021 stond hij de Amerikaanse omroep PBS te woord met een veel 'opener' uiterlijk en modernere kleding.
Bekijk hier een portret van de HTS-leider:
Ook met betrekking tot zijn opvattingen probeerde Jolani te benadrukken dat hij een redelijk alternatief voor Assad was. Hij zei geregeld dat zijn organisatie geen bedreiging voor het Westen vormde en alleen een "islamitische republiek in Syrië" wilde oprichten. Ook hield hij pleidooien voor religieuze tolerantie.
Feit is wel dat HTS in het noordwesten van Syrië, waar de organisatie al enige tijd aan de macht is, met ijzeren vuist regeert. Volgens de onafhankelijke journalistieke organisatie Syria Direct zit HTS achter de verdwijning van diverse activisten en achter het beschieten van demonstranten. De organisatie wordt nog steeds als terroristisch gezien door onder meer de Verenigde Naties, de Europese Unie en de Verenigde Staten.
Wolf in schaapskleren?
Dat roept de vraag op in hoeverre Jolani inderdaad milder is geworden of toch een wolf in schaapskleren is. Dat is lastig te bepalen, zegt onderzoeker Aron Lund van de denktank Century International tegen persbureau Reuters.
"Het is zeker pr, maar het feit dat ze al deze moeite doen, laat zien dat ze niet zo streng zijn als ze ooit waren", aldus Lund. "Al-Qaida of IS zou dat nooit hebben gedaan." Volgens Lund heeft HTS in Noordwest-Syrië laten zien dat het beschikt over "logistieke en bestuurlijke capaciteiten".
Arabist Leo Kwarten beaamt dat HTS milder is dan IS, maar dat betekent volgens hem nog niet dat het een tolerante organisatie is. "Als IS 100 procent extremistisch is, zit HTS zeker op 80 procent", zei hij deze week tegen de NOS.
Naamsverandering
Dat Jolani af wil van zijn reputatie als terrorist, bleek gisteren ook bij zijn optreden in de moskee in Damascus, waar hij zijn aanhangers toesprak. Voor het eerst liet hij zijn aangenomen 'jihadistische' naam Abu Mohammed al-Jolani vallen, en introduceerde hij zichzelf met zijn geboortenaam, Ahmed al-Sharaa.
De komende tijd zal mogelijk blijken of hij inderdaad de gematigde leider is die hij zegt te zijn.
