Er is te laat begonnen met fundamenteel onderzoek naar de negatieve effecten van de Groningse gaswinning. Dat zegt René Peters, directeur gastechnologie bij onderzoeksinstelling TNO, in de NOS/NPO Radio 1-podcast Gronings gas: gewonnen of verloren?. Peters spreekt van "een gemiste kans".
Volgens Peters is niet alleen in de eerste vijftig jaar van de gaswinning te weinig en te laat geïnvesteerd in kennisopbouw, maar ook in de afgelopen tien jaar. Als hierin wel tijdig was geïnvesteerd, was het wellicht mogelijk geweest om het resterende gas veilig te winnen.
Eerder deze week herhaalde het kabinet zijn standpunt de Groningse gaswinning te willen beëindigen. Alleen als er door het stoppen van de Russische gasimport een veiligheidsprobleem ontstaat in Nederland, zou de Groningse gaskraan als allerlaatste optie weer opengezet kunnen worden. In alle andere scenario's blijft de kraan dicht, omdat de gaswinning volgens het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) nog altijd onveilig is.
"Ik denk dat we die kennisopbouw van de ondergrond veel sneller hadden moeten starten", zegt Peters in de podcast. "Ook vanwege het financiële belang." Er zitten nog honderden miljarden kubieke meters aardgas in de Groningse bodem. "Als die kennis sneller was opgebouwd, hadden we wellicht ook meer vertrouwen gehad in het voorspellen van de risico's van aardbevingen in Groningen."
Stikstofinjectie
In de discussie over het Groningse gas zijn technische mogelijkheden voorgesteld waarmee het gas veilig naar boven gehaald zou kunnen worden. Zo kan het gasveld geïnjecteerd worden met stikstof, om zo de drukverschillen op te heffen en aardbevingen tegen te gaan. Maar volgens toezichthouder SodM is er op dit moment geen gegarandeerd veilige methode beschikbaar.
"We hebben in ieder geval nog geen oplossingen gezien waarop een analyse is gedaan of het ook echt bijdraagt aan de veiligheid. Ik kan het niet uitsluiten, maar op dit moment ligt er niks voor", zegt Theodor Kockelkoren van het SodM.
Aan stikstofinjecties kleven bijvoorbeeld allerlei bezwaren. Kockelkoren: "Voordat dit in de realiteit kan, zijn we jaren verder. Ik hoor het nu sommige mensen opperen voor het probleem van het hier en nu. En dat is niet terecht."
Tot die conclusie kwamen eerder al de leden van de Maatschap Groningen, ooit opgericht om de productie van het Groningse gas te beheren. In notulen van vergaderingen die eerder deze maand uitlekten, sprak voormalig Shell-topman Dick Benschop in 2013 over stikstofinjecties: "De heer Benschop zegt het ermee eens te zijn dat NAM zich nog even bezint op de wijze waarop deze optie wordt gepresenteerd. Hij voegt toe overigens niet te verwachten dat deze maatregel ooit daadwerkelijk zal worden toegepast."
Gevoel ondergeschikt
In de podcast blikt ook Hein Haak, voormalig hoofd van de afdeling seismologie van het KNMI, terug op het aardbevingsonderzoek in Nederland. Achteraf had hij zijn vak anders moeten uitoefenen, zegt hij, omdat hij teveel "techneut" is geweest en zijn gevoel te weinig heeft laten spreken.
"Mijn vak had twee kanten: kennisvergaring over wat er in de aarde gebeurt, maar ook, het belangrijkste, wat de uitwerking was op mensen. Het wonderlijke is dat we heel diep gegaan zijn om de aarde te begrijpen, maar om de uitwerking op mensen te begrijpen zijn we veel minder ver gegaan. Het gevoel is ondergeschikt geweest. En dat is raar."
Verder kregen onderzoekers zoals Haak lang niet altijd alle informatie van de oliemaatschappijen die het Groningse gas wonnen. Bijvoorbeeld als het gaat om de hoeveelheden gewonnen gas of de breuken in de Groningse ondergrond. "De detailkaarten waren geheim", zegt Haak. "Want zij hadden voor die afbeelding betaald, zij hadden de 'foto' genomen."
Wetenschappelijke integriteit
Onderzoekers hadden geregeld te maken met het spanningsveld rond het Groningse gas, omdat er grote financiële belangen bij gemoeid waren en het dus ook politiek geregeld een heet hangijzer was.
"Het is een kunst op zich om je wetenschappelijke integriteit overeind te houden in een politieke omgeving", legt Haak uit. Op de vraag of hij weleens te horen kreeg dat hij een minister niet in de problemen mocht brengen met zijn onderzoeken, zegt hij: "Tuurlijk, ja tuurlijk, dat kreeg ik wel eens te horen. Dat was een geschreven en ongeschreven regel."
Voor de podcast over het Groningse gas is ook geprobeerd om met de NAM en Shell te praten. Zij waren hier niet toe bereid.
