Ze staan voor de immense taak recht te doen aan hen die zoveel onrecht is aangedaan, de Raad voor Rechtsherstel die vandaag in Den Haag is geïnstalleerd. De raad moet de verhoudingen herstellen die door de Duitse bezetting zijn verstoord. Vijf jaar bezetting heeft het land in chaos achtergelaten.

Zovelen hebben al hun bezittingen tijdens de oorlog verloren, anderen wisten juist grote rijkdom te verwerven. De raad heeft nu de taak om een eerlijke afweging te maken wat aan wie toebehoort. In beslaggenomen huizen, afgepakte inboedels, geroofde effecten; het wordt een helse klus om te bepalen wie eigendommen verliest en wie juist iets terugkrijgt.

De verwachtingen zijn hooggespannen. Oud-premier Gerbrandy is benoemd tot voorzitter van de Raad. De leiding van de afdeling rechtspraak is in handen van professor Cleveringa, de man die in november 1940 protesteerde tegen het ontslag van zijn Joodse collega's terwijl zovelen zwegen.

Leven opbouwen

De bezittingen van NSB'ers, landverraders en andere collaborateurs worden in beslag genomen en zoveel mogelijk teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren. Die hebben vanaf vandaag zes maanden om hun zaak aan de raad voor te leggen. De Raad belooft zich ervoor in te spannen dat de geroofde bezittingen zoveel mogelijk teruggegeven worden aan de eigenaren zodat zij weer een leven kunnen opbouwen.

Veel van de oorspronkelijke eigenaren zullen echter niet terugkeren. Nabestaanden kunnen zich ook melden bij de Raad. Als zich geen nabestaanden melden wordt het vermogen door de staat gebruikt voor het herstel van de oorlogsschade.

Duits bezit afgenomen

Voor één groep staat het besluit van de Raad al zo goed als vast: alle Duitsers in Nederland zullen hun bezit verliezen. Al in 1942 nam de regering in ballingschap het Besluit Vijandelijk Vermogen aan, waarmee alle Duitsers als vijanden van de staat werden bestempeld. Hun geld en bezittingen worden aangewend om de oorlogsschade te herstellen.

Hierbij wordt niet gekeken naar de handelswijze van elk individu. Het is geen persoonlijke bestraffing voor misdaden tegen het Nederlandse volk en de staat. Het Duitse volk wordt als geheel verantwoordelijk gesteld voor wat de Nederlanders is aangedaan.

De Raad zal alle zaken bekijken om misstanden te voorkomen of recht te zetten. Zo zijn in een aantal gevallen de schamele bezittingen van Duitse Joden die terugkeerden uit de kampen in beslag genomen. Dit soort onbedoelde gevolgen van de regels moeten worden rechtgezet.

Waddeneiland en keizerlijke villa

Twee opmerkelijke onteigeningen die de raad zal wegen, zijn Schiermonnikoog en Huis Doorn, de woning van de voormalige Duitse keizer Wilhelm II. Het Waddeneiland werd in 1893 door de Duitse graaf Berthold Hartwig Graf von Bernstorff voor 200.000 gulden gekocht van een Haagse zakenman. Hij zorgde goed voor het eiland en was geliefd bij de eilandbewoners.

Toen de oude graaf vlak voor de oorlog overleed, erfde zijn zoon Bechtold het eiland. De bezetting veranderde weinig aan de verhouding tussen de eigenaar en de bewoners van Schiermonnikoog. De jonge graaf is nog steeds populair. Maar dat voorkomt niet dat Schiermonnikoog hem is afgenomen.

Landgoed Huis Doorn was de plek waar de afgezette Duitser keizer terechtkwam nadat hij zijn land in 1918 ontvluchtte, en de plek waar Wilhelm na zijn dood in 1941 werd begraven.

Het ziet ernaar uit dat zijn oudste zoon prins Friedrich Wilhelm zijn erfenis zal verliezen. Huize Doorn is al in beslag genomen.

Beroep

De Duitsers kunnen proberen de beslissing aan te vechten. De kans op succes is niet groot. Prins Wilhelm lijkt geen schijn van kans te maken. Zijn bewering dat hij zich altijd heeft verzet tegen de Duitse bezetting van Nederland wordt niet geloofd. Pas toen hij zag dat dat er niet in zat, keerde hij zich van hen af.

Graaf Bernstorff heeft zich weliswaar meermalen uitgesproken tegen de Duitse bezetting maar was wel lid van de NSDAP. Ondanks zijn populariteit onder de bewoners zal ook de jonge graaf zijn geliefde Schiermonnikoog alleen nog maar als toerist kunnen bezoeken.

Bronnen:
- Aanvragen voor 20 februari 1946 - Veritas - 24/08/1945
- Hoe krijgt men rechtsherstel? - Het Parool - 21/08/1945
- Rechtsherstel en rechtsverkeer - Het Parool - 20/08/1945
-https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/tweede-wereldoorlog/teruggave-tegoeden-tweede-wereldoorlog
- Installatie raad voor de rechtsherstel - De Maasbode 21/08/1945
- De Duitse graaf die Schier verloor - Trouw - 19/07/2020