In een oude schoenenfabriek in Tilburg is gisteren een repatriëringskamp voor Russen geopend. Russische officieren helpen landgenoten terug te keren. "Ik verzoek alle Sovjet-burgers zich met hun bezittingen daarheen te begeven teneinde naar hun vaderland terug te kunnen worden vervoerd", roept een van de officieren op in de kranten.

Hoeveel Russen zich nog in Nederland bevinden, is onduidelijk. Vermoedelijk gaat het om duizenden, zo niet tienduizenden. Het zijn voornamelijk meisjes en vrouwen die door de Duitsers uit hun land zijn weggesleept om dwangarbeid te verrichten.

Vanaf 1942 werden Russen massaal opgeroepen voor dwangarbeid en op overvolle treinen richting nazi-Duitsland gezet. Zo'n drie miljoen Russen hebben dat lot ondergaan, van wie bijna de helft vrouw. "Het was alsof we kippen waren, of varkens. En onze ouders liepen erachter, te huilen en te schreeuwen", vertelt Nadeschda Dubbe, die ook nu nog tegen haar tranen vecht als ze het over de pijnlijke herinnering heeft.

Weigeren, daar dachten de meeste dwangarbeiders niet aan. "Als je het niet deed of probeerde onder te duiken, dan werden je ouders doodgeschoten", zegt Tania Swibben.

Ze hoestten of ze bijna dood waren.

Na aankomst in Duitsland werden de meeste dwangarbeiders tewerkgesteld in fabrieken. Daar werkten ze twaalf uur per dag, vaak op een lege maag. Mishandeling en verkrachting kwamen regelmatig voor.

De Russische Ostarbeiterinnen kregen een slechtere behandeling dan dwangarbeiders uit West-Europa. Russen zijn immers niet Germaans en volgens de nazi's daarom 'untermenschen'.

"Ze waren in maanden niet geknipt, hadden dikke kapotte kleren aan en ze hoestten of ze bijna dood waren", vertelt meneer Van Horen over de Russen die hij zag toen hij dwangarbeider was in Duitsland. "Wij hadden medelijden met hen als we ze zagen lopen."

Ik wil hier blijven en met een Nederlandse jongen trouwen.

Eind 1944 werden er Russische dwangarbeiders naar Nederland gehaald om in Limburg tankgrachten te graven. Deze waren onderdeel van de 'Maas-Rur-Stellung', die langs Venlo, Roermond en Vlodrop liep en een geallieerde opmars moest tegenhouden.

Een deel van de Russische dwangarbeiders is na de evacuatie van Limburg terechtgekomen in de noordelijke provincies. Zo vertelde een meisje in Leeuwarden aan een verslaggever van de Leeuwarden Koerier dat ze helemaal niet terug naar Rusland wil. "Ik wil hier blijven en met een Nederlandse jongen trouwen", zei ze, want "thuis is alles kapot".

Ze is niet de enige die er zo over denkt. Duizenden Ostarbeiterinnen zijn in Duitsland verliefd geworden op Nederlandse dwangarbeiders. Zij zijn na de bevrijding met hun geliefde meegekomen naar Nederland en willen hier niet meer weg.

Bovendien doen geruchten de ronde dat Stalin teruggekeerde dwangarbeiders hard straft. Omdat ze voor de Duitsers hebben gewerkt, worden ze gezien als collaborateurs.

In de Dominicanenkerk in Maastricht vertoeven momenteel zes Russische families, in totaal 33 personen, die aangeven in Nederland te willen blijven. Het zijn afstammelingen van doopsgezinde Nederlanders - 'mennonieten' - die in de 18e eeuw in Zuid-Rusland zijn gaan wonen.

Een verslaggever van ANP-Aneta sprak met hen. Hij dacht op het eerste gezicht dat het rasechte Friezen waren. "De namen versterkten deze indruk. Giesbrecht, Van Bergen, Pauls, Redekop, Siemens zijn immers namen die wijzen op zuivere Nederlandse afkomst."

De mennonieten vertelden in een mengelmoes van Fries-Russisch-Duits over hoe de Duitsers hen hebben weggevoerd uit Rusland. "Een droeve lijdensweg volgde. Wekenlange tochten te voet, vermoeiende reizen op open karren en wagens, soms eens in vrachtauto's of in treinen, hadden zij te doorstaan, alvorens zij in Dresden aankwamen. Wie maar enigszins kon werken, werd in de fabrieken tewerkgesteld."

Stateloos

De mennonieten zijn door de Russische overheid nooit als Russische onderdanen erkend en zijn daardoor nu stateloos. Ze willen zich graag blijvend in Nederland vestigen. "Wij willen weer boer in het land worden waar onze voorvaderen woonden", vertelden zij de verslaggever enthousiast.

De kans is niet groot dat dat gaat lukken. "Het hoofd van de Repatriëringsdienst is bevreesd dat deze mensen naar een kamp voor staatlozen in België zullen worden doorgezonden."

Het lot van deze en vele andere Russen die momenteel in Nederland verblijven, is vooralsnog onzeker.