Minister Logemann van Overzeese Gebiedsdelen wil na de oorlog praten over meer autonomie van Nederlands-Indië. In zijn eerste radiotoespraak als minister zei hij dat de kolonie niet moet worden heroverd, maar bevrijd.

"In de eeuw van stout avontuur en kloeke handelsgeest is Nederland koloniale mogendheid geworden naar de morele maatstaven van die tijd", erkende Logemann. Maar het volk wil tegenwoordig niet meer vechten voor "kapitalistische of imperialistische doeleinden", meent de minister.

Het koloniaal beleid is daarom aangepast aan "voortschrijdende ethische en humanistische beginselen". "Wij gaan dan ook thans in Indië niet ons oude koloniale rijk herbouwen, maar wij gaan daar een nieuw vrij en onafhankelijk Indonesië stichten."

Meer soevereiniteit

Dat betekent uiteraard niet dat het nieuwe land alle banden met de oude koloniale macht zomaar kan doorsnijden. Nederland wil "het als deelgenoot in het koninkrijk van koningin Wilhelmina ontvangen".

Hoe zo'n staatsvorm er precies uit moet gaan zien, kan worden bepaald als Nederland het gezag heeft herwonnen in de archipel. Leidraad zal de 7-decembertoespraak van Wilhelmina zijn, waarin ze in 1942 Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen meer soevereiniteit binnen het koninkrijk beloofde, vooral op het gebied van interne aangelegenheden.

Deze toezegging was niet alleen een gebaar aan de bezette kolonie, maar ook aan de VS. Dat land, onmisbaar in strijd in Azië, ziet er principieel niets in om de oude koloniale verhoudingen in het gebied te herstellen.

De ideeën waar Logemann in Den Haag over nadenkt, gaan ongetwijfeld veel minder ver dan de plannen van Indonesische nationalisten als Soekarno. Omdat de Nederlandse regering hem echter als een Japanse vazal ziet, zullen ze niet met deze onafhankelijkheidsleider willen praten.

Hoewel Washington tot spijt van het nieuwe kabinet nog altijd een aanval op bezet Java afhoudt, gaat de nieuwe regering ervan uit dat de oorlog nog lang genoeg zal duren om het Nederlandse leger in de regio op te bouwen. Iedereen verwacht dat Japan het zeker tot de eerste helft van 1946 kan volhouden.

Ook Logemann gaat er daarom van uit dat Nederland de kans krijgt Indië terug te winnen. "Indonesiërs en Nederlanders zullen schouder aan schouder in zweet, armoede en zelfverloochening zwoegen op elk denkbaar gebied. Het doel? Een vrije Indonesische natie naast een vrije Nederlandse natie in goede trouw verenigd in het Koninkrijk van koningin Wilhelmina."