Het is een raadsel waar de kostbare spullen zijn gebleven die de Canadezen aantroffen in het verlaten hoofdkwartier van de Sicherheidsdienst in Almelo. Onder de voorwerpen bevonden zich veel zilverwerk, munten en ook een aantal joodse ceremoniële objecten. De Duitsers hadden de spullen waarschijnlijk geroofd van weggevoerde Joden.

Toen de bevrijders begin april hun intrek in de villa namen, ontdekten ze al snel een grote kluis in het pand. Nadat die met grof geweld was geopend, bleken er zakken en kisten vol met kostbaarheden in te zitten.

Het pand aan de Bornsestraat in Almelo was een beruchte plek. De bezetter had de villa in september 1944 gevorderd. Voor die tijd woonde accountant en verzetsman Piet de Kok er met zijn familie en hield hij er tevens kantoor. Vier maanden geleden is hij in een boerderij bij Varsseveld door de Duitsers gefusilleerd, samen met 45 andere mannen, als represaille voor vier door het verzet gedode Duitsers.

Onmiddellijk na de bevrijding bezochten de twee zoons van de vermoorde verzetsman hun voormalige woonhuis. Het gestolde bloed dat ze aantroffen op de vloeren in de kelder en op zolder herinnerden pijnlijk aan de martelpraktijken die er plaats hadden gevonden, Niemand die daar binnen werd gebracht kwam er levend uit.

In de werkkamer van hun vader ontdekten de broers de kluis. De sleutels staken nog in het slot. "Samen met mijn jongere broer Bertus, heb ik de kluis geopend", zegt Rinus. "De kluis stond tot op een hoogte van bijna twee meter vol met dozen en kisten zilverwerk en jute zakjes met munten. Er zaten ook voorwerpen bij die me deden denken aan attributen voor een joodse godsdienstoefening."

Leeggeroofd

De broers sloten de kluis weer af en namen de sleutels mee. Enkele dagen later gingen ze er weer heen. Het pand, dat bij hun eerste bezoek nog vol meubels stond, was nu helemaal leeggeroofd.

"Het was grote puinhoop, er waren vernielingen aangericht. De SD had het huis bij het verlaten heel netjes achtergelaten. Spullen zoals typmachines, stoelen en bedden hadden ze laten staan. Maar toen we voor de tweede keer in het huis kwamen was alles kort en klein geslagen door de Binnenlandse Strijdkrachten. De hele inboedel en al onze spullen waren door deze heren vernield."

Joodse religieuze voorwerpen

De Canadese officier Bligh gaf de oudste zoon de opdracht de kluisdeur te openen. Dat lukte echter niet meer met de sleutels omdat er op de sloten geschoten was en deze ontwricht waren. Met behulp van lasapparaat kregen ze de kluis uiteindelijk open.

Daarin lag een behoorlijke hoeveelheid zilveren voorwerpen, zoals schalen, bladen, bestek, geldkistjes, postzegelalbums en spaarbankboekjes. Ook vond men inderdaad een aantal synagogale attributen: één kroon, diverse torens en schilden. Bligh droeg de kostbare spullen over aan het Agentschap Almelo van De Nederlandsche Bank. Maar het is onduidelijk waar de spullen gebleven zijn.

Arnhem

Totdat eergisteren rabbijn De Vries van de Joodsche commissie in Enschede een brief schrijft aan de rabbijn van Arnhem. Hem is ter ore is gekomen dat "zich te Almelo enige kisten bevinden, welke onder andere kelee kodesj (religieuze voorwerpen voor de sjoel) bevatten van de Nederlands Israelische Gemeente Arnhem". Volgens De Vries heeft de heer Gottschalk, voorzitter van de Joodsche Gemeente Almelo, de kisten min of meer in beheer.

Maar de religieuze objecten zijn volgens Gottschalk geblokkeerd door het Departement van Kunsten en Wetenschappen, en wel door de afdeling Kunstbescherming. Den Haag zal volgens hem beslissen over vrijgeving.

De kerksieraden zijn kennelijk in een formele rechtsherstelprocedure terechtgekomen. Wanneer de objecten vrijgegeven worden is onbekend. Wel is nu in ieder geval duidelijk dat een deel van de kostbaarheden toebehoort aan de synagoge in Arnhem en niet die van Almelo.

Het blijft onduidelijk waar de rest van de in de kluis gevonden kostbaarheden is en wie daarvan de eigenaar was.