"Het is moeilijk uit te leggen. Het voelt een beetje alsof je naar de tandarts moet voor een routinecontrole", vertelt de Australische officier Reid over zijn landing op Borneo. "We wilden allemaal snel beginnen."

De Australiërs voerden hun grootste amfibische operatie ooit uit op het Nederlands-Indische eiland. Doel zijn de havenstad Balikpapan en de olieraffinaderijen in de omgeving. Een armada van meer dan honderd schepen brengt er ruim 30.000 militairen voor naar het eiland, dat al dagenlang door honderden vliegtuigen en marineschepen is bestookt.

De verwoesting was er totaal, zag Reid vanaf zee. "Als er een olieopslag werd geraakt, verdween het in een muur van vlammen. Een gebouw aan de kust waar we naar keken was ineens verdwenen. Wat een gezicht! Ik snap niet hoe iemand dit kan hebben overleefd."

Ik weet nu wat oorlog is.

"Dat is iets om nooit te vergeten. Een bombardement dat erger was dan onweer", meent Piet Rietkerk. "Ik weet nu wat oorlog is." Hij is een van een handjevol Nederlanders in het gebied. Ze zijn vooral een symbolische afvaardiging, om te laten zien dat ons land meevecht bij de herovering van de kolonie.

Het gaat vooral om inheemse militairen, aangevuld met rekruten uit Suriname en de Antillen. Daarnaast staan Nederlandse olie-experts klaar om aan land te gaan, om de schade aan de installaties op te nemen. Ook deed de Nederlandse kruiser Tromp mee aan de beschietingen vanaf zee.

Het geweld vanaf zee en vanuit de lucht maakte de landingen eenvoudig. Tegenstand was er nauwelijks op het strand en al snel was er een bruggenhoofd van enkele kilometers lang en honderden meters diep. Rond het middaguur, drie uur nadat de eerste Australiërs aan land waren gegaan, kwamen er 10.000 militairen en 700 voertuigen aan.

Oorlogsverslaggever Nathan Broch vergelijkt de situatie met Dante's hel. "Terwijl wij onze toer maakten, trilde en beefde de grond onder onze voeten van de explosies van uit geringe hoogte geworpen bommen. Onze artillerie vuurt met snerpend geluid van de heuvels en langs de kust hangt een rookgordijn boven honderden brandende olievaten."

"Ik heb nog geen blikje gezien zonder een of ander gat erin", vertelt een Australische soldaat over de verwoesting aan land. "Dat geeft je wel een idee over wat de bombardementen hebben aangericht."

Veel slachtoffers hebben de landingstroepen nog niet gezien. De Japanners hadden zich al teruggetrokken uit het gebied en de burgerbevolking geëvacueerd. "De weinige Indonesiërs die wij tegenkwamen zeiden niet veel; zij waren nog te zeer onder de indruk van de verschrikkelijke bombardementen", vertelt Broch.

De personen die hij sprak waren veelal Indische arbeiders die waren uitgebuit door de Japanners. Andere getuigen spreken over moordpartijen door de terugtrekkende Japanners, onthoofdingen en geboeide lijken met sporen van zware mishandelingen.

Hoewel de aanval op Balikpapan verdere wandaden door de Japanners moet voorkomen, wordt er in de hoogste militaire kringen wel getwijfeld aan het nut van de operatie. Het verlies van de olie-installaties gaat Japan weliswaar merken en het eiland biedt een strategische locatie, tussen Zuidoost-Azië en Java. Maar de landingen passen niet logisch in MacArthurs strategie om zo snel mogelijk op te rukken naar de Japanse hoofdeilanden.

Bij de operatie speelden ook niet-militaire strategieën een rol. De indrukwekkende aanval moet Australië op de kaart zetten en het prestige van het Britse Rijk opvijzelen, door de verovering van de oude Europese kolonie. De Amerikanen, niet happig op het overeind houden van koloniale machthebbers, lijken hun bondgenoten deze opsteker te hebben gegund.