Stadsarchitect Cornelis van Traa verwacht dat de wederopbouw van Rotterdam 600 miljoen vooroorlogse guldens gaat kosten. Nu de bezetting voorbij is, hoopt de stad eindelijk werk te kunnen maken van het herstel. De schade van het bombardement van 14 mei 1940 is namelijk nog lang niet verholpen.

Al direct na het verwoestende bombardement ontwierp Van Traa's voorganger Witteveen een wederopbouwplan voor het stadshart. De Rotterdammers hadden haast, ook om te voorkomen dat de Duitsers eigen plannen zouden doordrukken. Zelfs de rijksbouwmeester van de nazi's, Albert Speer, had interesse en stuurde een medewerker naar de havenstad om over de schouder van Witteveen mee te kijken.

Op de megalomane architectuur van de bezetter zat het stadsbestuur niet te wachten. In september 1940 presenteerde Witteveen zijn ontwerp aan rijkscommissaris Seyss-Inquart. Hoewel die de plannen nogal bekrompen vond, keurde hij ze wel goed. In oktober 1941 konden de Rotterdammers de maquette van het wederopbouwplan bekijken in het Museum Boijmans.

Inmiddels was men al rigoureus begonnen met puinruimen. De grond werd onteigend en bijna alles ging plat. Ook alles wat onder de grond zat, zoals de funderingen, leidingen en riolering werden verwijderd.

Hoewel de slachtoffers werden betreurd, waren veel Rotterdammers namelijk niet erg rouwig om de vernietiging van de in hun ogen lelijke binnenstad. De inwoners waren vooral trots op de haven, niet zozeer op de stad. Veel historische panden waren al opgeofferd aan de economische vooruitgang. "Jammer dat dit nu is gebeurd. Maar het was natuurlijk ook niet veel", schreef architect Jan Wils aan zijn collega Witteveen.

Maar hoe voortvarend de stad ook aan de slag ging, van de mooie plannen kwam weinig terecht. Op 1 juli 1942 kondigde de bezetter een bouwstop af. Alle beschikbare bouwmaterialen en arbeidscapaciteit werden vanaf dat moment ingezet voor de bouw van de Atlantikwall, de verdedigingslinie langs de Noordzeekust.

Gapend gat

De enige bouwactiviteit die nog plaatsvond was de aanleg van de arbeiderswijk Wereldhaven. Voor het bombardement was dit gebied een dichtbevolkt woonkwartier met smalle straten. Ervoor in de plaats kwam een ruim opgezette wijk met veel groen. De woningblokken werden zo aangelegd, dat elke woning een groot deel van de dag door de zon wordt beschenen.

In 1941 ging de eerste paal de grond in voor de bouw van de 500 arbeiderswoningen. Ondanks de bouwstop en de materiaalschaarste werd het complex afgebouwd. In 1943 trokken de eerste bewoners in hun nieuwe huizen.

Maar het grootste deel van de bouwrijp gemaakte percelen bleef kaal en benadrukte vooral het gapende gat dat het bombardement geslagen had in de binnenstad. In 1943 is het gebied zelfs nog gebruikt voor de teelt van rogge en bruine bonen.

Met de bevrijding in zicht ontstonden in Rotterdam andere ideeën over de wederopbouw. Een groep havenbaronnen kreeg het voor elkaar dat architect Witteveen - en dus ook zijn ontwerp - aan de kant werd geschoven en zijn rechterhand Van Traa de leiding kreeg over de plannen. Van Traa zou beter in staat zijn een brug te slaan naar de nieuwe tijd, vonden de machtige heren.

Vandaag gaf Van Traa een eerste inkijkje in de wederopbouwplannen voor de stad. Volgens hem zijn er 50.000 nieuwe woningen nodig in Rotterdam. Hoewel hij gebouwen van 16 tot 19 meter hoog inplant in plaats van slechts 12, zullen toch al die woningen niet in de binnenstad kunnen worden gebouwd: omdat men bredere straten wil, is daar minder ruimte.

De verwachting is dat Van Traa begin volgend jaar het uitgewerkte plan presenteert. Men kan vermoeden dat hij breekt met de gedetailleerde en beetje oubollige ideeën van Witteveen. Hij zal in zijn ontwerp vooral de bestemming bepalen, maar de architectonische invulling zal hij niet volledig vastleggen.

Het zal zeker geen replica worden van de oude situatie. Er is een nieuwe tijd aangebroken en die moet zich weerspiegelen in een nieuwe stad die ordelijk, schoon en modern is, vinden veel Rotterdammers. Van Traa moet daar invulling aan gaan geven.