Men kan weer onbekommerd flaneren op de traditionele bloemenmarkt in Haarlem, deze zaterdag voor Pinksteren. En wie vanmorgen vroeg opstond om zijn buren te plagen met Luilak hoefde voor het eerst in jaren geen rekening meer te houden met verduistering en avondklok.

Op de dag voor Pinksteren zijn er in het westen van het land veel lokale gebruiken rond Luilak. De bloemenmarkt was jarenlang een vast verzetje voor veel Haarlemmers: een nachtmarkt op de singels van de stad waar jong en oud een roos, sering of afrikaantje kon kopen.

In 1940 zou de markt op 10 mei worden gehouden, de dag van de Duitse inval. "In verband met de oorlog afgelast", kon het Haarlems Dagblad die dag nog melden. "Tenten en kramen die al opgesteld waren, worden in de loop van de morgen afgebroken."

Avondklok

De jaren erop mocht de markt niet meer 's nachts worden gehouden. "In verband met de bijzondere omstandigheden" kondigde de gemeente aan, zonder verder in te gaan op uitgaansverbod of verduisteringsplicht. De markt was nu van zes tot zes op zaterdag.

Eigenlijk misschien wel beter, meende de Deutsche Zeitung in den Niederlanden. "In de volle zonneschijn komen de bloemenkopers tot hun volle recht." Nog altijd een vrolijk begin van de zomer, "het jaargetijde waarin alle zorgen verbleken". Wunderhübsch.

Nu de moffen zijn verdwenen heeft de jeugd weer aanspraak gemaakt op haar vroegere rechten om ons arme volwassenen uit onze slaap te houden.

Liefhebbers van Luilak zullen het niet eens zijn geweest met die Duitse mening: veel van het volksfeest speelt zich bij voorkeur immers af in het tweeduister. Zoals fikkie stoken, het slepen met alles wat los en vast zit, of het rond zonsopgang bonzen op de ramen, aanbellen en hard "luilak, beddezak" zingen om de slapers wakker te krijgen.

"Nu de moffen uit de Zaanstreek zijn verdwenen heeft de Zaanse jeugd weer aanspraak gemaakt op haar vroegere rechten om ons arme volwassenen met alle mogelijke lawaai uit onze slaap te houden", schrijft De Typhoon gespeeld verongelijkt. Het is de jeugd gegund door de krant, "ook al kost het ons dan onze nachtrust".

Tekort aan krentenbollen en oud ijzer

Tijdens de bezetting was het opmerkelijk rustiger op deze dag. In Delft verwaterde de jaarlijkse optocht, omdat er door tekorten niet zoals gebruikelijk warme krentrenbollen uitgedeeld konden worden. De Delftsche Courant vond het in 1942 zelfs nodig een luilaklied af te drukken, "want het is opvallend dat vrijwel geen enkel meisje of jongen meer het lied in zijn oorspronkelijke vorm kent".

Het Volk merkte in 1943 ook op dat de jeugd "heel wat kalmer aan gedaan" had. "Geen wonder, waar haal je tegenwoordig oud ijzer vandaan om voldoende lawaai te schoppen? Afgedankte fietsvelgen zijn thans te veel waard."

Niet dat de traditie geheel was verdwenen, merkte een Volk-redacteur die wakker werd met gegil, een bonk op de deur en een hand zand tegen het raam. "Ik staarde in de schemer en zag het licht van de prille morgen door de verduisteringsgordijnen. Toen besefte ik wat voor dag het was."

Het is een ervaring die vanaf vandaag weer meer mensen West-Nederland elk jaar zullen hebben.