Bij een geallieerde aanval op het eiland Tarakan bij Borneo doen voor het eerst sinds de Nederlandse nederlaag in de Oost ook gevechtstroepen van de KNIL mee. Enkele tientallen landgenoten ondersteunen de duizenden Australiërs die worden ingezet voor de aanval.

Tarakan, een peervormig eiland ter grootte van de Haarlemmermeerpolder, staat bekend om zijn olievoorraden, die zo puur zijn dat ze onmiddellijk als stookolie kunnen worden gebruikt. Daarnaast wil opperbevelhebber MacArthur er het vliegveld in handen krijgen.

De geallieerden hebben het eiland dagenlang gebombardeerd om het Japanse verzet te breken. Daarna volgde een afwachtende stilte, zag oorlogscorrespondent Harry Potter.

"De stilte werd plotseling doorbroken door het scheepsgeschut, een barrage explosieven kwam neer op het strand. Bommenwerpers hun lading vallen in het inferno, terwijl jachtvliegtuigen ter hoogte van de boomtoppen de geschrokken vijand onder vuur namen."

De tactiek werkte: al snel was er een bruggenhoofd ingenomen op het strand. Toch wordt er de komende dagen nog veel Japanse tegenstand verwacht, omdat terugtrekken vanaf het eiland voor de circa 2000 Japanners geen optie is. De aanvallers zullen dus in het jungleterrein te maken krijgen met sluipschutters, boobytraps, mijnen en ondergrondse tunnels.

De 160 Nederlanders die worden ingezet, zijn een gemêleerd gezelschap. Het bataljon is opgebouwd uit bevrijde krijgsgevangen, Engelandvaarders, inheemse guerrilla's en Surinaamse vrijwilligers, uitgerust met Australische uniforms.

Enkele Surinamers voelen zich bedonderd dat ze voor de strijd worden ingezet. Ze hadden zich als vrijwilliger opgegeven om bij de bevrijding van Nederland te helpen, maar kwamen terecht aan de andere kant van de wereld. Ze hebben geen andere optie dan meevechten, "weigeren betekent gevangenis".

Voor de Nederlandse regering is de aanval een prestigekwestie. Er zijn tot nu toe namelijk nauwelijks Nederlanders ingezet voor landingen in bezet Nederlands-Indië, zoals bij Hollandia, Wakde of Morotai. Slechts een enkeling werd ingezet als tolk of gids. Tarakan moet het begin vormen van het Nederlandse machtsherstel in de regio.

Surinamer Hugo Pos ziet op het eiland signalen dat dat niet makkelijk zal verlopen. "Je kunt het niet vergelijken met de Europese bevrijding, waar de Amerikanen, Engelsen en Canadezen als makkers en bevrijders worden binnengehaald. In Tarakan kijkt de bevolking naar ons, maar ze steekt de vlag niet uit en juicht niet, geen sprake van."

Aan het begin van de bezetting executeerden de Japanners op Tarakan 215 KNIL-militairen. Omdat zij niet hadden gehoord dat Borneo zich had overgegeven, was hun kuststelling door blijven vechten. Daarbij werden twee Japanse mijnenvegers tot zinken gebracht. Na hun capitulatie liet de bezetter de mannen geboeid in zee werpen op de plek waar de schepen waren vergaan.