Vanuit het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen zijn ongeveer driehonderd Joodse gevangenen op transport gezet. De reis is onderdeel van een uitwisselingsactie, waarbij de Joodse gevangenen worden omgeruild voor nazi's die in het buitenland zijn geïnterneerd.

De uitwisselingsactie wordt via het neutrale Zwitserland uitgevoerd, waarbij het Rode Kruis als bemiddelingsorganisatie optreedt tussen de betrokken landen.

De Joden die beschikten over een dubbele nationaliteit of transitvisum kwamen in aanmerking voor de uitwisseling. Het gaat bijvoorbeeld om personen met een (tijdelijk) paspoort uit Engeland, de Verenigde Staten of een neutraal land.

Personen met een dubbel paspoort kwamen bij aankomst in Bergen-Belsen op de 'uitwisselingslijst'. Daarmee werden ze tijdelijk vrijgesteld van verder transport naar het oosten, totdat bekend werd dat ze konden worden uitgewisseld. De Joden die op het transport naar Zwitserland zijn gezet, hebben Centraal-, Midden- en Zuid-Amerikaanse paspoorten.

Mijn zus en ik stapten even uit om afscheid van mijn vader te nemen.

In de trein zit bijvoorbeeld de familie Hasenberg, een Joods gezin uit Duitsland dat enkele jaren voor de oorlog in Amsterdam woonde. "We kregen een eigen compartiment in de Rode Kruis-trein, zodat mijn ouders een beetje konden liggen", vertelt zoon Werner Hasenberg. "Zij waren in tijdens het verblijf in Bergen-Belsen al erg verzwakt."

"Toen we op de derde dag van de reis wakker werden, was mijn vader aan ondervoeding en uitputting overleden," vervolgt Werner. "Zijn lichaam werd uit de trein gehaald op het eerstvolgende station Biberach an der Riss. Mijn zus en ik stapten uit om afscheid van hem te nemen, maar daarna moesten we weer de trein in richting Zwitserland."

De familie Hasenberg kwam in 1943 terecht in Kamp Westerbork, maar werd dankzij Ecuadoraanse paspoorten tijdelijk vrijgesteld van transport. Later kwamen zij in Bergen-Belsen terecht en werden op de uitwisselingslijst gezet.

"Hoe we aan de paspoorten kwamen? Mijn vader had een brief geschreven aan een oude kennis in Stockholm die deze papieren opstelde. Hij vroeg hem paspoorten voor ons te maken en op te sturen", aldus Werner.

De trein vertrok op 21 januari uit Bergen-Belsen en zal morgen aankomen op de eindbestemming. Hoeveel Joden daadwerkelijk zullen worden omgeruild met Duitse gevangenen, is nog onbekend.