Al bijna een maand lang bepalen sneeuw en ijs het weerbeeld in heel Nederland. Afgelopen nacht vroor het zelfs 13 graden.

In het bevrijde zuiden levert de koude winter soms mooie plaatjes op. Canadese soldaten houden een sleewedstrijd met kinderen of gaan zelf het ijs op om te schaatsen met de Nederlandse bevolking.

Maar het ijs belemmert de scheepvaart op de grote rivieren. De Canadezen zetten daarom springladingen en ijsbrekers in om de rivieren open te houden en om de geallieerde baileybruggen te beschermen. Rivieren aan het front worden bovendien ijsvrij gemaakt om te voorkomen dat infiltrerende Duitsers makkelijk kunnen oversteken.

In het bezette deel van Nederland boven de grote rivieren beleven maar weinig mensen plezier aan de kou. "Wat komt deze winter voor iedereen ongelegen", verzucht de 29-jarige Nico Grootes uit Westzaan.

Als groot schaatsliefhebber houdt Grootes het weer nauwlettend in de gaten. Normaal gesproken kijkt hij altijd uit naar een lange periode van vorst en ijs. Maar dit jaar, waarin honger en kou voor zoveel ellende zorgen, voelt het allemaal anders.

"Het enige voordeel is nu nog dat je over het ijs kunt wegvluchten voor het geval er razzia's plaatsvinden voor de arbeidsinzet. Het is iets waar je vroeger niet over zou denken, dat dit nog eens tot de werkelijkheid zou gaan behoren", zegt Grootes.

"Het is eigenlijk een wonder dat schaatsenrijden tot op heden niet verboden is door de Duitsers", meent Grootes. De Duitsers controleren ook nauwelijks op het ijs, waardoor mensen daar minder risico lopen dan op de openbare weg.

Die wegen zijn overigens vaak slecht begaanbaar. "Er is geen zand of zout voorradig om de gladheid te bestrijden."

Intussen schaatsen maar weinigen alleen voor hun plezier. Via het ijs zijn mensen vaak op strooptocht naar alles wat brandbaar is of ze zijn onderweg om ergens "een of ander extraatje op de kop te tikken".

"Zowel overdag als 's nachts struint men overal rond en daarbij wordt niets ontzien. Je moet niet vreemd opkijken als iemands tuinhekje of zelfs de gehele schuurdeur ontvreemd is", vertelt Grootes. "Op grote ouderwetse sleeën worden de onmogelijkste dingen vervoerd, 'als het maar branden wil'." Alle bomen langs de provinciale weg zijn inmiddels al gesneuveld.

Vanavond hebben we een heerlijk stuk vis op tafel!

Grootes heeft zelf met een slee zijn lege konijnenhok in veiligheid gebracht in de fabriek waar hij normaal gesproken werkt. Op dit moment ligt het werk overal stil, vanwege het gebrek aan grondstoffen. Er wordt alleen wat soep gekookt voor de gaarkeukens. "Met mijn drie hokken op de slee was het een vrij zware tocht. Op schaatsen kon ik het vanwege de vele sneeuw niet bolwerken. Zodoende ben ik er maar achter gaan lopen."

Op de terugweg kocht hij bij een visbijt voor vijf gulden een karper van zes pond van een visser. Hij verheugt zich al op de avondmaaltijd. "Dan hebben we een heerlijk stuk vis op tafel!"

In het westen van Nederland is de zoektocht naar eten en brandstof een dagtaak geworden. De rantsoenen van de gaarkeukens zijn lang niet voldoende en overal zoekt men naar restjes hout voor de kachel. Bekijk hieronder de special over de hongerwinter.