Het is een Kerstmis tussen hoop en vrees, erkennen veel wereldleiders in hun traditionele toespraken. Iedereen begrijpt dat het einde van de oorlog nadert, maar hoeveel offers moeten daarvoor nog worden gebracht?

"Kerstmis is het feest der beloften", betoogt koningin Wilhelmina in haar kerstboodschap vanuit Engeland. "Ook van de belofte aan ons van een betere toekomst, waarvan wij hopen en mogen verwachten dat zij spoedig zal aanbreken."

De verbannen vorstin voelt zich "in geest verenigd met u". Ze somt op aan wie ze denkt: "de ontvoerde mannen en allen die zuchten in gevangenis en martelkamp, alle moeders en kinderen en alle anderen die honger en koude lijden, alle zwakken en ziekten, onze opofferende helden van het verzet, onze strijdkrachten te land, ter zee en in de lucht, onze koopvaarders en vissers en onze zo zwaar beproefde rijksgenoten in groter Nederland onder de keerkringen".

De koningin bracht de kerstdagen door met haar dochter Juliana in het plaatsje Mortimer. In haar huis daar had ze een klein kerstboompje met een enkele kaars.

Oud leed, nieuwe beproevingen

De Britse koning George sprak zijn volk toe vanuit zijn buitenverblijf, voor het eerst in aanwezigheid van zijn vrouw en dochters Elizabeth en Margaret. Hij vroeg om goddelijke steun om "oud leed en nieuwe beproevingen" te dragen.

"We zien de duisternis meer en meer afnemen. De lampen schijnen al door de oorlogsmist die nog vele landen verhult. Laat ons hopen dat voor de volgende Kerst de bevrijding en overwinning totaal zal zijn."

Een van de mannen die dat moet bewerkstelligen, veldmaarschalk Montgomery, wees in zijn kerstboodschap op de vorderingen die al zijn gemaakt. "Op D-day, 6 juni, had niemand durven dromen dat we na drie maanden al in Brussel en Antwerpen zouden staan, en een half jaar later vechten we al in Duitsland".

Hij denkt er in deze kersttijd aan dat de mensen thuis dezelfde liedjes zingen als de soldaten aan het front. "Door kerstliederen voelen we ons verbonden met familie en vrienden, die dezelfde verzen zingen. Die oude woorden die uitdrukken wat wij voelen: Ere zij God in den hoogste, en vrede op aarden, in de mensen een welbehagen. Daar vechten we voor."

Ardennenoffensief

De Amerikaanse president Roosevelt schroomde om "in deze tijden van verwoestende oorlog u een vrolijk kerstfeest te wensen". Maar volgens hem blijft Kerstmis een belangrijk symbool van hoop.

"De betekenis van Kerst kun je vinden in de bitterkoude frontlinies van Europa en de hete jungles en moerassen van Birma en de eilanden in de Stille Oceaan. Zelfs het lawaai van onze vliegtuigen in de lucht en de kanonnen van onze schepen kunnen de kerstboodschappen aan onze mannen niet overstemmen."

Hij zal ongetwijfeld hebben gedacht aan de landgenoten die in de Ardennen overvallen werden door een Duitse tegenaanval. Daar gingen ook de gedachten van de Duitse propagandaminister Goebbels naartoe, in zijn toespraak op Kerstavond.

"Zelfs onze vijanden zijn onder de indruk van onze nationale veerkracht", betoogde de nazi-leider. Hij zegt dat hij nog altijd in de eindoverwinning gelooft. "Ik heb de Führer nog nooit zo vol toekomstplannen gezien als de afgelopen week."