Driehonderd dwangarbeiders zijn op Kerstochtend in Wierden ontsnapt uit een trein nadat Engelse gevechtsvliegtuigen de locomotief hadden beschoten. In de chaos die volgde vluchtten 140 mannen weg, later die dag namen nog eens 160 de benen.

Het lukte niet iedereen weg te komen: 1100 gevangenen gingen later toch nog op transport naar Duitsland.

De chaos was groot in Wierden, een dorp onder de rook van Almelo. Toen de trein stopte en de mannen uit de trein renden, begonnen de Duitsers te schieten. Mensen werden in hun benen geschoten om te voorkomen dat ze verder vluchten.

Kerkgangers

De gevluchte dwangarbeiders gingen het dorp in. Vanwege de Kerst zijn er veel mensen op straat. De eerste kerkdiensten zijn geweest, andere moeten nog beginnen. Een geluk voor de ontsnapte mannen: zij mengden zich onder de kerkgangers. Ze kregen sjaals, mutsen en jassen, zodat ze mee konden gaan naar de kerk, of met families mee naar huis lopen.

"Wij kregen 35 onderduikers op de boerderij", vertelt een boerin. Zij is niet de enige. In schuurtjes, stallen en in huizen, overal zitten mensen verstopt.

Doe alsof jij eten brengt, en dan kun je hier zo weg lopen, zei iemand uit Wierden.

Bij de beschietingen kwamen vier dwangarbeiders om het leven. De gewonden gaan naar het inderhaast ingerichte noodhospitaal in de lagere school. De 17-jarige Richard Duut ging mee met zijn maat die gewond was aan zijn been. "Die man had mijn moeder gecharterd om op mij te passen. Ik nog wel een beetje jong, vond ze."

Wierdenaren brengen de gewonden eten. Iemand zei tegen Richard Duut: doe alsof jij eten brengt, en dan kun je hier zo weg lopen. Duut deed dat en duikt onder. Ook anderen glipten zo weg.

Mijn vader had gezegd: denk erom loop niet weg anders schieten ze je dood.

De overgebleven mannen worden ondergebracht in een fabriekspand. Toen later een nieuwe trein kwam, waren er nog elfhonderd dwangarbeiders over. Jan van der Male is een van hen. Aan ontsnappen heeft hij niet gedacht. "Mijn vader had gezegd: denk erom, loop niet weg anders schieten ze je dood."

Verreweg de meeste krijgsgevangen uit de kersttrein komen van de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden. Zij zijn opgepakt bij razzia's. Duitsland zit te springen om arbeidskrachten. Op bevel van Rauter - de hoogste SS-baas in Nederland - heeft de politie duizenden Nederlanders bijeen gedreven en op transport naar Duitsland gezet.

De geallieerden willen op hun beurt met de beschietingen op treinen de logistiek van het Duitse leger lamleggen.