Vóór Kerst 1944 zouden de geallieerden weer thuis zijn. De Amerikaanse opperbevelhebber Dwight Eisenhower was daar een jaar geleden zo van overtuigd dat hij op 11 oktober 1943 in Italië een weddenschap afsloot met de Britse veldmaarschalk Montgomery. Hij zette er vijf Britse pond op in dat nazi-Duitsland eind 1944 verslagen zou zijn.

Die hoop is ijdel gebleken. Na de mislukte operatie Market Garden, afgelopen september, werd duidelijk dat de kans op een snelle opmars richting Berlijn was verkeken. Kerstmis vieren de geallieerde militairen (opnieuw) ver van huis.

Al speelt heimwee deze dagen een grotere rol dan anders, de geallieerden proberen er het beste van te maken. "Let your heart be light, next year our troubles will be out of sight", is de hoopvolle boodschap die Judy Garland zingt in haar nieuwe kerstnummer Have Yourself a Merry Little Christmas, dat populair is onder de militairen.

Vrolijkheid met kerstmis voor en met de geallieerde soldaten in Nederland. Met lekker eten, pakketten van het thuisfront en cadeaus voor Nederlandse kinderen. Bekijk de video op de muziek van Judy Garland's kersthit.

Wie geluk heeft, mag in bevrijd gebied aanschuiven bij een kerstmaaltijd met geallieerde soldaten. Zoals de inwoners van het Limburgse Maasbree, die niet wisten wat ze zagen toen ze werden uitgenodigd voor een diner met ingeblikte kalkoen, varkensvlees, bier, rum en kerstpudding. "Het leek alsof ze in jaren niet hadden gegeten", constateerde een Britse luitenant achteraf.

Ingekwartierde soldaten delen in veel gevallen hun (kerst)rantsoenen met Nederlandse gezinnen. De Britse militair Tom Hilton die bij een Nijmeegs gezin is ingekwartierd, moest voor het eerst sinds hij meevecht in de oorlog huilen, toen hij de pure blijdschap zag op de gezichten van de kinderen aan wie hij een reep chocolade gaf.

Ondergrondse nachtmis

Een bijzondere nachtmis vond plaats in Maastricht, in groeve De Schark, die eigendom is van kloosterorde Broeders van de Beyart. Zo'n 250 Amerikaanse soldaten zijn daar in een geïmproviseerde ondergrondse kapel bijeengekomen, samen met dertig broeders.

Een deel van de soldaten was overgekomen van het front in de Ardennen. Hier mochten ze even bijkomen van het oorlogsgeweld, al konden ze elk moment weer worden opgeroepen. "Je voelde de druk van de oorlog", vertelt een van de broeders. "Er was ons van tevoren gezegd dat de dienst mogelijk stilgelegd moest worden."

Het was een geweldige sfeer. Zo rustig, zo intens. Zo écht.

De broeders hadden in een gang een altaar gemaakt met daarachter een muurtekening van herders die de boodschap krijgen van de geboorte van Jezus. Een Amerikaanse militair had op een andere wand de bevrijding van Europa getekend. Een harmonium was speciaal voor de viering vanuit het klooster overgebracht.

"Het was een geweldige sfeer. Zo rustig, zo intens. Zo écht", vertelt broeder Lucianus. "Het was romantisch, maar we waren ons ook bewust van de ernst van de zaak."

Na afloop van de katholieke mis zetten de Amerikanen met zwart krijt hun naam op een muur in de grot. De soldaten die van het front kwamen, keerden met vrachtwagens direct terug naar de Ardennen.

Van een rustige Kerst is aan het front in de Belgische Ardennen overigens geen sprake. De belegerde stad Bastenaken is vanavond hevig gebombardeerd door de Duitsers. Een van de bommen is op een medische hulppost gevallen, waarbij dertig Amerikanen zijn gedood.

'Silent Night'

In Nederland zongen Canadese soldaten aan het front in Groesbeek, dat relatief rustig is, vanavond Silent Night, Holy Night in de open lucht. Tot ieders verrassing vielen de Duitsers aan de andere kant van het front in met Stille Nacht, Heilige Nacht. "De Duitsers blijken betere zangers te zijn dan de Canadezen", stelde een Canadese majoor achteraf vast.

Maar niet overal kwam het tot een vredige samenzang. De Canadese soldaat Ben Dunkelman hoorde hoe de Duitsers aan de andere kant van het front langs de Waal een feestje vierden op Kerstavond, met meisjes die praatten en zongen. "Het werkte aanstekelijk op mijn mannen en ze begonnen zelfs uit de loopgraven te klimmen, wat me toch te gortig werd", vertelt Dunkelman.

"Juist op dat moment begonnen de Duitsers allerlei lichtspoormunitie af te schieten; het was het mooiste wat ik ooit had gezien. Daarna gaven ze zonder enige waarschuwing vooraf een zwaar spervuur af op onze stelling. Goddank waren de mannen alweer in dekking. Het was ons kerstcadeautje van Hitlers nazi-Duitsland."

In deze video zie je dat ook de Duitse soldaten met Kerstmis niet worden vergeten door het thuisfront: