Door gastekorten zijn honderdduizenden mensen vanaf deze maand aangewezen op gaarkeukens. In Amsterdam krijgt meer dan de helft van de bevolking vandaag voor het eerst zijn eten uit de centrale keukens. Ook in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en andere steden zijn velen vanaf deze maand daarop aangewezen.

De centrale keukens werden al in het begin van de bezetting opgericht om de allerarmsten dagelijks van een warme maaltijd te voorzien. Vanaf deze maand is een veel groter deel van de stadsbewoners erop aangewezen: van 8000 afgelopen zomer in Amsterdam naar ruim 400.000 nu. Dat komt niet alleen door de gastekorten, maar ook door het gebrek aan voedsel, veroorzaakt door de al weken durende spoorwegstaking.

De afnemers konden vorige week voor 1,40 gulden en de benodigde voedselbonnen (die voor aardappelen, melk en grutterswaren als gort, bloem en vermicelli) een knipkaart voor zeven maaltijden kopen. Vanaf vandaag kan daarmee dagelijks drie kwart liter stamppot of soep worden afgehaald bij een van de ongeveer vijftig uitdeelpunten in de stad.

Toen de keukens in 1940 van start gingen, bleek dat veel klanten al snel last kregen van 'stamppotmoeheid'. Het eten is weinig gevarieerd en niet van de beste kwaliteit. "Een over het paard getilde koolsoep", oordeelt De Standaard over de eerste maaltijd vandaag. De krant raadt aan voor het opscheppen even door de pan te laten roeren, om te voorkomen dat de portie waterig blijft.

De krant herinnert eraan dat de rats niet bedoeld is als haute cuisine en er van de klanten ook wat wordt gevraagd. "Aardappelen, groente, water, ziedaar allen! We moeten dus zelf voor de kunst zorgen. Een snufje zout, een druppel azijn, en een lepel stroop in de pap doen wonderen!"

Opstartproblemen

Minder makkelijk te overkomen zijn de soms lange afstanden naar het toegewezen distributiepunt, zeker als het afhaalmoment onder werktijd valt. Bovendien staan er lange rijen.

Daarnaast kan het voorkomen dat het warme eten al ver voor etenstijd wordt uitgereikt: doordat er zoveel belangstelling is, krijgt iedereen een specifieke tijd toegekend, verdeeld over acht uren. Om te voorkomen dat telkens dezelfde eters gedupeerd worden, worden die tijden gerouleerd.

Vandaag had het systeem van massavoeding nog wat opstartproblemen: er bleek niet voldoende eten te zijn voor 10.000 personen. De verwachting is dat het morgen beter zal gaan.

Als personeel van de gaarkeukens zijn medewerkers van de Amsterdamse tram ingeschakeld, die toch werkeloos thuis zaten omdat de dienstregeling is gestaakt. De knipkaarten zullen hen bekend voorkomen: er wordt een restpartij tramkaartjes gebruikt.

De krant De Standaard geeft hun het voordeel van de twijfel: "Het publiek vergete niet, dat iemand die zijn halve leven op Lijn 17 heeft gestaan, niet direct een maitre de cuisine kan zijn".