Het Zaanse verzet is gezwicht voor een keihard dreigement van SS-leider Rauter. Ondergedoken bemanningsleden van een Amerikaanse bommenwerper zijn aan de politie overgedragen, omdat er anders willekeurige burgers doodgeschoten zouden worden.

De problemen voor de bemanning begonnen vier dagen geleden, bij een aanval op het Duitse Hannover. Doordat hun vliegtuig werd geraakt door het Duitse luchtafweergeschut, begon het hoogte te verliezen.

De inzittenden gooiden zoveel mogelijk spullen boven het IJsselmeer uit het vliegtuig, maar uiteindelijk werd besloten zelf uit het toestel te springen. Alleen de piloot wilde een wanhopige poging doen de Noordzee over te komen.

Op in de menigte

Inwoners van de Zaanstreek zagen de negen personen naar beneden komen. "Ik was aan het maaien en daar zie ik een parachutist uit het vliegtuig springen", zegt getuige Piet de Goede. "Die ene kwam in de dijksloot terecht, die heb ik nog geholpen."

De Goede kreeg een sigaret van de man. Daarna werd de Amerikaan meegenomen door het toegestroomde publiek. "Ik denk die mensen vangen ze wel op en ik ben weer aan het werk gegaan."

Hoewel collaborateurs ook snel ter plekke waren, konden de militairen bijna allemaal wegkomen door op te gaan in de menigte. Men durfde meer risico te nemen, nu de bevrijding van Nederland is begonnen. Alleen de navigator, die zijn enkel had verwond bij de landing, werd meteen krijgsgevangenen gemaakt.

Razzia

In de zoektocht die volgde wisten de Duitsers wel drie verzetsmannen op te pakken. Ook iemand die een parachute van de geallieerden had verstopt werd meegenomen. Daarnaast werden tijdens een razzia in Zaandijk achttien mensen als gijzelaar opgepakt.

Rauter handelde daarop keihard. Op 13 september liet hij de eerste vier gearresteerde mannen executeren bij de Zaanse Schans. De 12-jarige Ko Konijn zag het gebeuren.

"We zagen een Duitse vrachtwagen stoppen, de klep ging open, soldaten kwamen eruit met geweren en er stapten vier Nederlanders uit", vertelt hij. "Die mannen werden geleid naar de overkant, en daar zijn gefusilleerd."

'Vijandbegunstiging'

Op aanplakbiljetten in de streek werd de bevolking er nog eens attent op gemaakt dat "in het vervolg zulke of gelijke handelingen onmiddellijk met de scherpste sicherheitspolizeilichen maatregelen bestraft zullen worden." Vijandbegunstiging werd niet getolereerd.

Rauter liet weten bereid te zijn de achttien gijzelaars ook dood te schieten en desnoods 100 tot 150 willekeurige burgers neer te schieten uit rijdende auto's als de militairen weg bleven. Vanwege het ongekend harde dreigement ging het verzet ongewillig overstag.

Van de acht overgebleven vliegers, kwamen er zo nog vijf in handen van de Duitsers. De overige drie blijven proberen terug naar veilig gebied te komen. Doordat de bezetter niet wist hoeveel bemanningsleden precies waren neergekomen, nam men genoegen met de zes.

Overigens blijkt het vliegtuig, de Betty Jane, veilig terug te zijn gekomen naar Engeland. Bij thuiskomst werd de piloot opgevangen door filmster Jimmy Stewart, die sinds 1941 bij de Amerikaanse luchtmacht dient.