"Politici gebruiken sport, toen en nu"

Nu de Olympische Spelen van Sotsji snel dichterbij komen, laait de discussie over mensenrechten, boycots en delegaties in alle hevigheid op.

Het is niet de eerste keer dat de Spelen in Rusland onder vuur liggen. De overeenkomsten met de Spelen van Moskou zijn groot.

In januari 1980 eiste de Nederlandse regering dat het Nederlands Olympisch Comité (NOC) de Spelen, in navolging van onder meer de VS, ook zou boycotten. Zover kwam het echter niet. Slechts een handvol sportbonden gaf gehoor aan het verzoek.

De atletiekbond besloot gewoon te gaan. En met succes. Marathonloper Gerard Nijboer won in 1980 verrassend zilver op de Olympische Spelen. Hij heeft 34 jaar later absoluut geen spijt van zijn beslissing om toch naar de ook toen al omstreden Spelen te gaan. "Ik zat er best mee. Maar toen zelfs sommige politici het hadden over een-ver-van- mijn-bedshow en bovendien de handelsbetrekkingen met Rusland wel gewoon doorgingen, besloot ik me niet te laten gebruiken door politici."

Gerard Nijboer was 24 in 1980. Dat jaar liep hij in 2.09.02 een Europees record op de marathon. Een man in vorm die geconfronteerd werd met de oproep tot een boycot van de Spelen. Vandaag precies 34 jaar geleden riep het kabinet op om de Olympische Spelen van Moskou te boycotten. Toenmalig premier Van Agt sloot zich aan bij de oproep van de Amerikaanse president Jimmy Carter. Carter vond dat de wereld de Spelen moest boycotten vanwege de Russische inval in Afghanistan. Vijfenzestig landen besloten gehoor te geven aan de oproep en gingen niet naar Moskou.

Keuze aan sportbonden

Het NOC weigerde en besloot de beslissing aan de sportbonden te laten. Zes bonden bleven thuis, waaronder de hippische en hockeybond. Veertien bonden besloten hun atleten wel af te vaardigen. Gerard Nijboer haalde een van de drie Nederlandse medailles: "Gek genoeg was de sfeer tijdens de Spelen prima. Voor een topsporter dan. Er was niets te doen, je kon je volledig op de sport concentreren."

"Wel was het natuurlijk jammer dat grote atletieklanden er niet waren. De Verenigde Staten, maar ook Japan deden niet mee. Later heb ik van de Amerikaanse marathonloper Bill Rogers gehoord dat hij het zijn regering kwalijk heeft genomen dat zij hem een zekere kans op een medaille hebben ontnomen. Want hij was één van de favorieten."

Parallellen met Sotsji

Nijboer ziet overeenkomsten met de discussie die nu over Sotsji wordt gevoerd. "Toen ging het over de inval in Afghanistan en de mensenrechten. Nu zijn de mensenrechten weer in het geding met de homowet. Het is echt niet dat sporters niet om mensenrechten geven, maar ik vind de politici en de media hypocriet."

"Toen de homowet net was ingevoerd, waren de WK atletiek in Moskou, toen heb ik niemand over de wet gehoord. En weet je dat je in 1980 geweigerd kon worden als je als openlijk homo de Verenigde Staten in wilde komen. Je moest op je visum je geaardheid invullen. Daar heb ik toen ook nooit iemand over gehoord."

Nijboer wil maar zeggen dat politici sport gebruiken voor hun eigen missie. Hij is verbaasd over de discussie die nu ontstaan is, oud-hockeyer André Bolhuis ziet vooral een positief punt: "Je ziet nu dat de discussie is weggehaald bij de sporters. Het ligt nu waar het hoort, bij de politici zelf en bij de delegatie die je stuurt."

Bolhuis heeft spijt

Bolhuis was in 1980 aanvoerder van de hockeyers. Nu is hij voorzitter van de NOC*NSF. De hockeybond besloot niet te gaan. Al was dat officieel niet om de mensenrechten, maar omdat de Nederlanders het deelnemersveld te zwak vonden. Achteraf heeft hij spijt: "Wat is onze bijdrage geweest, heeft Afghanistan er iets aan gehad? Ik betwijfel het. Wel hebben een aantal jongens echt nadeel in hun sportcarrière gehad van de boycot, zij hebben nooit meer aan een olympisch toernooi deelgenomen."

India won goud bij het hockeytoernooi, een land dat Nederland normaal gesproken makkelijk had kunnen verslaan. Toch was de sportzomer van 1980 niet helemaal verloren. "We besloten een trainingsreis naar Zimbabwe te maken," blikt Bolhuis terug, "Dat land was net zelfstandig geworden. De sportboycot die er jaren was geweest, was net opgeheven. Wij hebben toen tegen diverse Zimbabwaanse ploegen kunnen oefenen. En bovendien wonnen de Zimbabwaanse vrouwen goud op de Olympische Spelen van Moskou, dus dat maakte het helemaal bijzonder."

De vele discussies over de Spelen in Moskou leidden tot een politiek resultaat dat tot op de dag van vandaag nog geldt. In de Tweede Kamer werden de Uitgangspunten sport en politiek aangenomen. Daarin staat dat regering en sport altijd zorgvuldig over een boycot zullen overleggen, maar dat de sport uiteindelijk zelf over de boycot beslist. Volgens Bolhuis een zegen voor de sport: "Ik denk dat we na de Spelen van Moskou geaccepteerd hebben dat sport en politiek gescheiden moeten blijven. Bovendien zie je dat in de sport alle landen bij elkaar komen. Tijdens de Spelen zie je bijvoorbeeld Noord-Koreaanse sporters, die zijn anders onzichtbaar. Sport moet sport blijven."