Unieke rechtszaak tegen Shell

Voor de rechtbank in Den Haag begint vandaag de inhoudelijke behandeling van een unieke rechtszaak tegen oliemaatschappij Shell. Voor het eerst staat een Nederlands bedrijf in Nederland terecht voor milieuschade in het buitenland, in dit geval Nigeria. De zaak kan grote gevolgen hebben, ook voor andere multinationals.

Het proces is aangespannen door vier boeren uit Nigeria, samen met de organisatie Milieudefensie. De boeren willen dat de olievervuiling in hun dorpen wordt opgeruimd en eisen een schadevergoeding.

Het gaat om olielekkages in drie dorpen: Goi, Oruma en Ikot Ada Udo. Door de vervuiling kunnen boeren er nauwelijks meer in hun levensonderhoud voorzien; de akkers zitten vol oliedrab, vissen sterven en het drinkwater is vervuild.

Overwinning

Twee vragen staan centraal: is het moederbedrijf Shell verantwoordelijk voor de olielekkages? En doet Shell genoeg om de vervuiling op te ruimen en om nieuwe schade te voorkomen?

Het heeft 4 jaar geduurd voor de rechtszaak kon beginnen. Shell vond dat de Nederlandse rechter niet bevoegd was zich uit te spreken over Shell Nigeria (SPDC), waarin ook andere oliemaatschappijen zitten. Maar de Haagse rechtbank oordeelde dat er zo'n grote verwevenheid is tussen Shell en het Nigeriaanse dochterbedrijf dat de zaak toch in Nederland kan worden behandeld.

Volgens Milieudefensie was dat al een overwinning. "Het is voor het eerst dat Shell zich voor een Nederlandse rechter moet verantwoorden. Dat is belangrijk, omdat de zaak zich al heel lang voortsleept en er in Nigeria zelf al duizenden rechtszaken zijn geweest zonder het gewenste resultaat", zegt woordvoerder Geert Ritsema.

"Nu denken we dat er meer kans is op een doorbraak in Nederland, waardoor Shell zal worden gedwongen om aan een oplossing te werken. Ook kan de zaak een grote precedentwerking hebben."

Sabotage

Shell zegt dat 75 procent van de olielekkages in Nigeria het gevolg is van sabotage door criminele bendes die de olie stelen. Het oliebedrijf zal proberen te bewijzen dat ook de lekken in de drie dorpen zijn veroorzaakt door sabotage. Dan hoeft het bedrijf volgens de Nigeriaanse wet de boeren geen schadevergoeding te betalen.

Directeur Milieu van Shell, Allard Castelein zegt in het Radio 1 Journaal: "Dit soort vervuiling komt overwegend door grootschalige, lokale criminaliteit, diefstal van olie. Maar ook internationale criminaliteit, waarbij de olie wordt geëxporteerd naar raffinaderijen in omliggende landen."

Opruiming

Shell is volgens dezelfde wet wel verplicht álle olievervuiling op te ruimen, ongeacht de oorzaak van de lekkages. "We hebben bewijzen inclusief videomateriaal en certificaten die ondertekend zijn door de overheid, dat de vervuiling als gevolg van de sabotage destijds is opgeruimd", aldus Castelein. Hij geeft toe dat er op andere plekken in de Nigerdelta nog wel olievervuiling kan zijn.

Door het geweld en de criminaliteit in de Nigerdelta kunnen de schoonmakers de lekken soms niet eens bereiken. En dat valt volgens Shell onder de verantwoordelijkheid van de Nigeriaanse regering en van dochtermaatschappij Shell Nigeria.

Belangstelling

Het wordt een zaak met veel internationale belangstelling. Want ook in de VS en in Groot-Brittannië is Shell aangeklaagd door Nigerianen, wegens milieuschade en schending van mensenrechten.

Als de Nederlandse rechtbank oordeelt dat het moederbedrijf Shell verantwoordelijk is voor de milieuschade die is aangericht door haar dochterbedrijf in Nigeria, kan dat internationaal grote gevolgen hebben. Westerse bedrijven moeten zich dan mogelijk in het buitenland aan dezelfde strenge regels over milieu en mensenrechten gaan houden als in eigen land. Anders dreigen ze in eigen land voor de rechter te worden gesleept.