Spinozaprijzen toegekend

De Spinozapremies worden dit jaar toegekend aan microbioloog Mike Jetten, antropoloog Annemarie Mol, wiskundige Ieke Moerdijk, en astronoom Xander Tielens.

De Spinozapremie is de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland. De winnaars krijgen elk 2,5 miljoen euro voor onderzoek naar keuze.

Mike Jetten is hoogleraar microbiologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij toonde aan dat bepaalde bacteriën energie halen uit chemische reacties die voorheen als onmogelijk waren bestempeld. Zo zet de anammox-bacterie zonder zuurstof het schadelijke ammonium samen met nitriet om in stikstofgas en water. De helft van alle stikstof in de atmosfeer wordt op deze manier gemaakt.

Volgens de jury heeft het onderzoek van Jetten tot radicaal nieuwe inzichten geleid. Hij wordt geprezen omdat hij niet alleen fundamenteel onderzoek doet, maar ook praktische toepassing voor zijn werk bedenkt. De annamox-bacterie wordt bijvoorbeeld gebruikt voor de zuivering van rioolwater.

Genieten van eten

Hoogleraar antropologie Annemarie Mol van de Universiteit van Amsterdam onderzoekt hoe mensen omgaan met ziekte. Ze combineert daarbij verschillende wetenschappen en dat levert, volgens de jury, nieuwe inzichten op. "Mol kijkt met de bril van een antropoloog naar het menselijk lichaam en verandert zo vastgeroeste denkkaders."

Haar onderzoek leverde onder meer het inzicht op dat genieten van eten in een dieet belangrijker kan zijn dan het tellen van calorieën. Vooral andere onderzoekers in de sociale wetenschappen hebben veel baat bij haar werk.

Ieke Moerdijk is hoogleraar algebra aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij verbindt verschillende vormen van wiskunde met elkaar en dat levert nieuwe inzichten op. Zo is hij een van de grondleggers van de algebraïsche verzamelingsleer, een gebied dat inzicht verschaft in de grondregels van de huidige wiskunde.

IJs en stof

Xander Tielens, hoogleraar fysica en chemie van de interstellaire ruimte aan de Universiteit Leiden, is de meest geciteerde actieve astronoom van Nederland. Hij bestudeert moleculen en andere materie in de ruimte.

Tielens heeft een belangrijke bijdrage geleverd in de zoektocht naar ijs en stof in de ruimte. Daarnaast is hij nauw betrokken bij de ontwikkeling en het gebruik van grote telescopen en satellieten.