NOS NieuwsAangepast

'Indië: zo was het'

Door verslaggever Pauline Broekema

In de Stadsschouwburg Velsen speelde Diederik van Vleuten gisteravond voor het laatst 'Daar werd wat groots verricht', een vertelling van twee uur over zijn oudoom Jan, planter in Indië.

De voorstelling, die begon als experiment, was een ongekend succes. Uitverkochte zalen, met publiek dat zich eindelijk bevrijd en erkend voelde. Van Vleuten deed het vooroorlogse Indië herleven "alsof je een groot sprookjesboek openslaat." De inval van de Japanners, de horror van de kampen, de desillusie daarna en de roemloze terugkeer naar het land van herkomst.

Mails

Veel mensen zagen het stuk verschillende keren. De reden van het succes? "De tijd was er kennelijk rijp voor", zegt Van Vleuten. "En ik ben van twee generaties later, als het ware onbesmet. Ik kon ook de politionele acties aanroeren. De geschiedenis van een oorlog die niemand heeft gewild."

Honderden mails kreeg Van Vleuten. Mensen beschrijven hun eigen verhaal. De zoete herinneringen aan het Indië van voor de oorlog. Bittere ervaringen in het Jappenkamp en de tijd er na.

Van Vleuten vertelt in de voorstelling over een trein die na de bevrijding door pemuda's, jonge Indonesische strijders, werd overvallen. Alle blanken gingen er aan. "Schrijft mij iemand dat hij in die trein zat. Een Molukse conducteur zette hem tussen Indonesische reizigers. Of dat geen bezwaar was, want de coupé met de Nederlanders was vol. Toen de overvallers kwamen ging hij door de knieën, verborg zich tussen de banken en redde het."

De boot

Bij de laatste voorstelling klinkt een extra lang applaus. De DVD met de theaterregistratie overhandigt Van Vleuten aan iemand die als 15-jarige met de boot uit Indië de sluizen van IJmuiden passeerde. Op dezelfde boot zat de door kampen getekende oom Jan. "Als u straks terugrijdt en langs de sluizen komt, denk dan nog even aan die duizenden voor wie dat de eerste blik op Nederland was", geeft hij zijn publiek mee.

Na afloop is er een bescheiden feestje met vrienden. In de foyer is voor het publiek een nazit. De eerste maanden van de tour schoof Van Vleuten aan. "Maar ik kwam niet meer weg. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Ik kan mensen middenin hun herinnering aan het Jappenkamp moeilijk afbreken."

Tranen

Nu neemt hij even een adempauze. Er is nog dat enorme familiearchief waarvan de vier boeken met het handgeschreven levensverhaal van zijn oudoom slechts een klein onderdeel waren. En er is die stapel mails met verhalen, de één nog indrukwekkender dan de ander.

In de foyer laat een vrouw de voorstelling bezinken. Ze heeft tranen op haar wangen. Ze is van na de oorlog. Haar moeder zat in een Jappenkamp en sprak er nooit over, maar het tekende de dochter. Ze had een sombere jeugd met een moeilijke moeder. "Hoe vreselijk het ook klinkt: ik haatte mijn moeder. Bij haar begrafenis vierde ik feest. Maar sinds vanavond heb ik wat meer duidelijkheid en begrijp ik haar."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl