'Kijk, een hakenkruis op dat bord'

Door verslaggever Roel Pauw

Het is de alledaagsheid die misschien nog wel de meeste indruk maakt: een kam waarvan een paar tanden afgebroken zijn, een roestige sleutel, een gebroken glas. Spullen die je bij wijze van spreken ook in je eigen achtertuin zou kunnen aantreffen.

Maar deze voorwerpen komen uit kamp Westerbork. Sinds een paar weken zijn archeologen bezig de sporen van het dagelijks leven in het doorgangskamp veilig te stellen. Zo zijn er een paar vuilstortplaatsen afgegraven, 3 kubieke meter in totaal. De inhoud daarvan komt stukje bij beetje terecht op de tafels van Ivar Schute, Jobbe Wijnen en zijn collega's.

Op tafel wordt het gesorteerd, gerubriceerd en gedocumenteerd. De bezoekers van Herinneringscentrum Westerbork kunnen het allemaal met eigen ogen zien, want de tafels van de onderzoekers staan in een zaal die grenst aan het restaurant.

Lang geleden

Tussen twee kopjes koffie door komen mensen even naar de vondsten kijken. Een moeder wijst haar twee dochters op een stel dominostenen en een paar knikkers in een vitrine. Deze spullen zijn al schoongemaakt. "Kijk, een hakenkruis op dat bord", zegt ze. Al zijn de meisjes nog jong, dit symbool herkennen ze feilloos.

Je hebt bijna zo'n tastbaar bewijs van de gruwelijke geschiedenis van Westerbork nodig om niet te blijven hangen in de ogenschijnlijke onschuld van die potscherf en die afgetrapte schoen. Maar de meiden vinden het toch vooral heel erg lang geleden, de oorlog.

Herinneringen

Voor Simon Lampie is het weerzien van deze huis-tuin-en-keukenspullen een stuk confronterender. Als jongen van 12 kwam hij zelf in Westerbork terecht. Hij had wat autootjes en een voetbal bij zich. Toen hij in 1944 op transport werd gesteld naar Theresienstadt moest hij al zijn persoonlijke bezittingen in het kamp achterlaten.

"Als je deze spullen terugziet, zit je weer in die tijd", zegt hij, terwijl hij naar de uitgestalde vondsten kijk. Een paar brilmonturen, een onderdeel van een pijp, een zeepbakje. "Ik ken niet een van deze mensen, maar zij hebben deze spullen in hun handen gehad. Je staat wel raar te kijken als je dat dan allemaal weer ziet. Onbegrijpelijk."