Nieuw monument afscheid van Ground Zero

Ground Zero mag het eigenlijk niet meer heten van burgemeester Bloomberg. Tien jaar na 9/11 moet die term, die toch vooral geassocieerd wordt met de vernietiging die dag, verdwijnen. "Laten we het noemen wat het is: het World Trade Center en het 9/11-monument."

Vandaag wordt in New York het permanente gedenkteken voor 9/11 geopend. De herdenking die vandaag gehouden wordt op het voormalige Ground Zero geldt tevens als openingsceremonie voor het monument.

Het monument is opgebouwd uit twee enorme waterbassins ter grootte van de verdwenen torens. Eromheen staan bronzen platen met de namen van de bijna 3000 slachtoffers van die dag. Ook worden de zes slachtoffers van de eerste aanslag op het World Trade Center in 1993 genoemd. Het oorspronkelijke monument verdween toen de torens instortten.

Zwanger

Er is voor gekozen de namen niet alfabetisch op te nemen, maar gegroepeerd. Niet alleen werd daarbij rekening gehouden met waar de mensen omkwamen (de twee torens, de vier vliegtuigen, het Pentagon), maar ook met familiebanden of vriendschappen. Met een speciale app zijn straks de slachtoffers makkelijk terug te vinden.

"We hebben alle nabestaanden per brief gevraagd naar specifieke wensen voor de plek waar hun geliefden zouden komen", zegt Michael Arad, de bedenker van het monument. "Sommigen wilden hun geliefden graag naast een omgekomen collega hebben, een vriend of oud-klasgenoot. Meer dan duizend mensen hebben hun voorkeur doorgegeven."

Op de bronzen platen is ook aangegeven als iemand zwanger was door de toevoeging "en haar ongeboren kind" bij enkele namen. Van zeker tien mensen was duidelijk dat ze in verwachting waren op de dag van de aanslagen. Eén slachtoffer had het juist die ochtend ontdekt.

Leven

Het vallende water bij het monument is in de Amerikaanse media al vergeleken met het instorten van de torens en eeuwig stromende tranen, maar Arad ziet er zelf iets anders in. "Ik wilde vooral beweging, want beweging staat voor leven. Maar iedereen mag zijn eigen belevenis hebben."

Rond de bassins zijn bomen geplant. Ook is er rekening gehouden met de Survivors Tree, een boom op het plein van het WTC-complex, die het instorten van de torens wonderbaarlijk overleefde.

Onder het monument is vanaf vandaag het 9/11-museum te bezichtigen. Daar wordt de geschiedenis van de aanslagen uitgelegd aan de hand van objecten en verhalen. Zo is er een enorm stalen onderdeel van het WTC te zien, maar ook een zwartgeblakerde knuffel, met bloed besmeurde schoenen en een geplette brandweerhelm.

Schokkend

Voor de curatoren van het museum was het een delicate balans om het hele verhaal van die dag te vertellen, maar toch niet te schokkeren. "We willen onze bezoekers niet traumatiseren", zegt directeur Alice Greenwald.

Er is daarom gekozen al te schokkende onderdelen in aparte ruimtes te plaatsen. Zo kunnen bezoekers van tevoren beslissen of ze beelden willen zien van mensen die van de torens sprongen om aan het vuur te ontsnappen of de noodoproep willen horen van een stewardess aan boord van een van de gekaapte vluchten.

Ook over de rol die de kapers spelen in de tentoonstelling is lang nagedacht. Er zijn wel foto's van de 19 daders aanwezig, maar ze worden duidelijk aangemerkt als criminelen. "Dit hoort allemaal bij het verhaal van 9/11. Als je het niet toevoegt, vertel je het verhaal niet goed."

Gelachen

Wie het museum verlaat, komt midden in het monument uit. Toch is deze plek volgens de architecten niet alleen bedoeld om te gedenken. "Overal is reflectie," zegt architect Daniël Libeskind, die het ontwerp van Ground Zero bedacht, "maar er komen ook hotels, winkels, restaurants, appartementen. Er mag gefeest en gelachen worden. Dat is New York."

Ook David Childs, de architect van de belangrijkste toren op het nieuwe complex, 1WTC, benadrukt de balans tussen leven en dood. "Je hebt het gedenkteken, het park, de leegte en pal daarnaast mijn gebouw, hoog de lucht in. Je hebt verleden en toekomst naast elkaar, dat maakt het zo mooi."

De levendigheid zal de komende jaren ook nog komen van de bouwvakkers op Ground Zero, omdat 1WTC nog lang niet af is. Naar verwachting zal het gebouw pas in 2013 worden opgeleverd. Maar dan is die wonde die 9/11 achterliet in de Amerikaanse horizon weer gevuld. Childs: "Het is straks het ijkpunt in de skyline".