Na een periode van feest breekt in Syrië een nieuwe en onzekere tijd aan. Lukt het de nieuwe machthebbers om, na een halve eeuw Assad-dictatuur, een vrij, stabiel en welvarend Syrië op te bouwen?
De man die de eerste stappen hiertoe moet zetten is Mohammed al-Bashir. Hij is door de rebellen van HTS aangewezen als interim-premier. De bedoeling is dat hij tot 1 maart 2025 aan het hoofd van een overgangsregering staat.
Een van de eerste problemen die hij aankaartte, is het gebrek aan buitenlandse valuta. "In de kas zitten alleen Syrische ponden die weinig of niets waard zijn. Dus ja, financieel staan we er heel slecht voor", zei hij tegen de Italiaanse krant Corriere della Sera.
Hulp uit één loket
Als er buitenlandse financiële steun komt, is goede coördinatie van groot belang, zegt Thea Hilhorst. Ze is hoogleraar humanitaire studies aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Bij grote opbouwprojecten ligt corruptie al snel op de loer. In Nederland is dat zo, maar al helemaal in landen die net uit een conflict komen en waar weinig controle is door instituties."
Gecoördineerde hulp heeft nog een ander voordeel, vertelt Midden-Oostenkenner en voormalig NOS-correspondent in de regio Sander van Hoorn. "Als er geen duidelijk loket is voor hulp, is het voor landen met een eigen belang verleidelijk om geld te geven aan de groep in Syrië die dat belang wil dienen."
En zulke belangen zijn er volop, zegt Van Hoorn: Turkije wil graag grip houden op de Koerden in het oosten van Syrië, Amerika wil een veilige uitgangspositie voor Israël, Jordanië en Irak willen stabiliteit aan de eigen grens en Iran zou graag weer de beschikking hebben over een landroute naar Hezbollah in Libanon.
Daarnaast is het niet zo dat heel Syrië nu in handen is van HTS. In verschillende delen van Syrië hebben verschillende groepen de macht, zo is te zien op de onderstaande kaart.
Na bijna veertien jaar burgeroorlog is veel fysieke infrastructuur kapot. In een interview met het Britse Sky News beloofde rebellenleider Ahmed al-Sharaa, ook wel bekend als Abu Mohammed al-Jolani, het land te zullen opbouwen.
Volgens Hilhorst is het zaak dit snel, maar ook zorgvuldig te doen. "Voor inwoners is het van belang om snel resultaat te zien. Als het te lang duurt, denken mensen dat de nieuwe leiders niets doen en ontstaat onrust."
Daarbij is het van belang dat alle bevolkingsgroepen evenveel steun krijgen. Hilhorst: "Als één groep meer profiteert van de opbouw dan anderen, kan dat tot woede leiden. Je ziet daarom ook dat de kans op een conflict in een land het grootst is als het vorige conflict nog geen zes jaar geleden is."
Een oplossing is volgens Hilhorst alle groepen in het land te betrekken bij de wederopbouw en goed te monitoren wie er profiteert van steun.
Sander van Hoorn denkt dat er zeker een kans is dat het verschillende groepen lukt om samen te werken aan de opbouw. "Veel Syriërs zijn al gewend om met elkaar samen te werken. Onder de dictatuur van Assad werden ze grotendeels gelijk behandeld."
Irak als doemscenario
Duidelijk is dat een situatie zoals in Irak te allen tijde voorkomen moet worden. Toen Amerika dat land in 2003 bezette, besloot het vrijwel alle ambtenaren te ontslaan omdat ze lid waren van de partij van Saddam Hoessein. "Dat was de fout van de eeuw omdat het hele ambtenarenapparaat in één klap weg was", aldus Hilhorst. Het leidde tot tal van problemen voor de veiligheid en de wederopbouw in Irak.
