Sanctieomzeiling: jonge bv's stuurden opeens veel goederen naar Kazachstan of Kirgizië

De sancties tegen Rusland lijken met name omzeild te worden door net opgerichte bedrijven. Maar ook sommige Nederlandse multinationals stuurden afgelopen twee jaar opeens opvallend veel goederen naar landen in de regio als Kazachstan, Turkije en Kirgizië. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Rijksuniversiteit Groningen.

De onderzoekers onderzochten de verdachte doorvoerhandel via landen in de buurt van Rusland. Twee jaar geleden dook de NOS ook al in de handelscijfers. Toen bleek dat al direct na het instellen van de sancties in februari 2022 de export van Nederland naar Rusland kelderde. Landen als Kirgizië, Armenië, Kazachstan en Turkije begonnen juist opvallend veel uit Nederland te importeren en vervolgens ook erg veel naar Rusland te exporteren.

Dat is een aanwijzing dat ondernemers die landen als tussenstation gebruiken om goederen toch in Rusland te krijgen.

Vervalsing met Photoshop

Dat ondernemers de landen in de regio van Rusland als rookgordijn gebruiken, blijkt bovendien uit recente strafzaken. In oktober werd bijvoorbeeld nog een Russische Nederlander veroordeeld. De ondernemer exporteerde al langer elektronica naar Rusland. Maar door de sancties mocht dit niet meer. In plaats van te stoppen met zijn handel, zocht hij een omweg.

Hij begon zijn goederen te verkopen aan bedrijven in Kazachstan, Kirgizië en Oezbekistan. Die bedrijven waren dochterbedrijven van een Russische klant. Bovendien vervalste de ondernemer met Photoshop documenten om zo de suggestie te wekken dat de spullen in Oezbekistan en Kirgizië zouden blijven.

De rechter oordeelde dat de man de sancties aan het omzeilen was en legde een celstraf en een taakstraf op.

Ook vorig jaar

De cijfers van het CBS en de Rijksuniversiteit Groningen bevestigen nu nogmaals dat de 'omzeillanden' fors meer goederenstromen vanuit Nederland te verstouwen kregen na de inval in Oekraïne. Niet alleen in 2022, maar ook in 2023. Sterker nog, de handel in goederen die niet naar Rusland mogen nam alleen maar verder toe.

De waarde van de handel lag in Armenië, Kazachstan, Kirgizië, Mongolië en Turkmenistan in 2022 zo'n 74 procent hoger ten opzichte van de drie jaar voor de sancties. In 2023 was dat zelfs 90 procent hoger dan in de jaren ervoor.

Nieuwe toetreders

Nieuw is dat de onderzoekers ook gekeken hebben naar wie de spullen versturen. Voor de inval in Oekraïne waren het met name multinationals die vanuit Nederland goederen naar Rusland exporteerden. De sancties legden die export grotendeels aan banden. Veel multinationals zochten toen hun afnemers ergens anders.

Een deel van de vraag kwam uit buurlanden van Rusland, met het risico dat de goederen van multinationals vanuit daar doorgevoerd werden en alsnog in Rusland terechtkwamen. Dat risico namen zo'n 540 Nederlandse multinationals. Dit kan bewust of onbewust zijn.

Opvallender is een andere groep bedrijven: ondernemingen die nooit eerder bepaalde spullen exporteerden. Een grote groep van dit soort bedrijven begon daar opeens mee na de Russische inval in Oekraïne. En die spullen gingen voornamelijk naar landen als Kazachstan, Kirgizië of Mongolië. De onderzoekers vonden ruim 800 van dit soort toetreders op de markt die blijkbaar een kans zagen.

Het gaat relatief vaak om jonge, kleine bedrijven die maar weinig exporteren en vooral optreden als tussenhandelaar voor de export van gesanctioneerde goederen, oordelen de onderzoekers.

Meer weten? Bekijk dan deze video van Nieuwsuur over onderdelen van scheepsbouwer Damen die in Rusland terechtkwamen: