Gemeenten boos over bezuinigingen zorg, stappen uit zorgakkoord
De Nederlandse gemeenten stappen uit de overleggen met het kabinet en de zorgsector om de gezondheidszorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Dat hebben ze besloten in de algemene ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
93,4 procent stemde voor een resolutie om te stoppen met de samenwerking. De belangrijkste reden is de bezuiniging van het kabinet op gemeentelijke budgetten voor gezondheidsprojecten.
Het besluit is potentieel een groot probleem voor het kabinet en de zorgsector in het algemeen. Want met het terugtrekken van de gemeenten komt de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord (IZA) in gevaar. En dit is vooralsnog de enige strategie om de zorg tot 2040 voor iedereen overeind te houden.
Een fundament van het akkoord is het terugdringen van de behoefte aan zorg via de gemeente. Zo moet het zogeheten sociaal domein van de gemeenten, waaronder bijvoorbeeld schuldhulpverleners en jeugd- en maatschappelijk werkers vallen, een deel van de groeiende behoefte aan medische hulp bedwingen.
Wachtlijsten ggz
Zo zijn er gevallen bekend van mensen op ggz-wachtlijsten die last hebben van depressieve gevoelens zonder dat er een medische oorzaak is. Zij hebben bijvoorbeeld stress die wordt veroorzaakt door schuldenproblematiek. Daar kunnen psychiaters en psychologen weinig tegen doen, maar maatschappelijk werk van gemeenten via schuldsanering wel.
De afgelopen jaren was sowieso de gedachte leidend dat gemeenten door het verbeteren van de leefomstandigheden en leefomgeving aan preventief gezondheidsbeleid moeten doen. Want hoe beter het algemene welzijn van burgers, hoe kleiner de kans dat ze langdurig zorg nodig hebben. Denk aan hulp om weer aan het sporten te komen of aan buurthuizen voor ouderen om eenzaamheid tegen te gaan.
Ter ondersteuning van het zorgakkoord werd daarom door het vorige kabinet een tweede akkoord gesloten, het Gezond en Actief Leven Akkoord. Een van de afspraken was dat de gemeenten tot 2026 jaarlijks 300 miljoen euro extra kregen om de leefomgeving voor hun burgers te verbeteren.
Financieel ravijnjaar
Het kabinet-Schoof wil echter bezuinigen op deze financiële middelen, tot groot ongenoegen van de gemeenten. Ze verwachten bovendien nog meer financiële tegenspoed. Vanaf 2026 dreigen ze miljarden euro's uit het gemeentefonds mis te lopen.
De oorzaak daarvan zijn onafgemaakte plannen van het vorige kabinet. Rutte IV wilde vanaf 2026 ingrijpend bezuinigen op het gemeentefonds, een van de belangrijkste inkomstenbronnen van de gemeenten. De belofte was wel dat er een nieuw financieringssysteem zou komen om gemeenten financiële stabiliteit te geven.
Maar na de val van dat kabinet in 2023 zijn plannen voor de overgang naar een nieuw financieringssysteem niet afgemaakt. Ondertussen houdt het oude systeem in 2026 op te bestaan en dreigen de gemeenten in één klap zo veel geld te verliezen dat sluitende begrotingen onmogelijk worden. Ze noemen het jaar 2026 al enige tijd een "financieel ravijnjaar".
'Gelijkwaardige partij'
De gemeenten wijzen erop dat ze in het Integraal Zorgakkoord stapten onder de belofte dat zo'n ravijnjaar zou worden voorkomen én dat er structureel geld zou komen voor preventie en gezondheidsbeleid. Een oplossing voor 2026 is nog niet in zicht en zorgminister Agema bezuinigt op preventie en publieke gezondheid.
De minister betreurt hun besluit om zich terug te trekken, zegt ze in een reactie. "De zorg kent grote uitdagingen en de IZA-partijen zetten hier samen hun schouders onder. Gemeenten hebben hierin een belangrijke rol. Ze zijn altijd welkom om terug te keren aan tafel."
Volgens Nathalie Kramers, wethouder in Leeuwarden en bestuurslid van VNG, zijn de gemeenten niet alleen vanwege de bezuinigingen uit het akkoord gestapt. Het is volgens haar ook belangrijk dat gemeenten als gelijkwaardige partij aan tafel zitten met partners zoals zorgverzekeraars en het ministerie. Bovendien vindt ze dat het niet alleen dit ministerie is dat de kar moet trekken, maar dat zorg en preventie de aandacht van het hele kabinet vereist.
