Humanitaire hulp Gaza op laagste niveau in een jaar, honger verergert

• Mineke Lautenbag

  redacteur Buitenland

De humanitaire situatie in Gaza verslechtert en meer Palestijnen lijden honger, kwam deze week naar voren in een rapport van de VN-organisatie OCHA. De noodhulp bereikte de afgelopen maand het laagste niveau in een jaar tijd. Voor de oorlog kwamen er meer dan 500 vrachtwagens per dag de Gazastrook binnen, in oktober waren dat er gemiddeld 37 per dag.

Carla Jonkers, hoofd internationale noodhulp voor het Rode Kruis, ziet dit ook. "De honger neemt absoluut toe, en er is geen vertrouwen dat er genoeg voedsel Gaza binnenkomt. Mensen zijn wanhopig."

Hulporganisatie OCHA waarschuwt voor een sterke toename van het aantal huishoudens in Centraal-Gaza en het zuiden dat te kampen heeft met ernstige honger. Laurens den Dulk, programmamanager humanitaire hulp voor Cordaid, zegt dat er bijna een half miljoen Gazanen op het ernstigste, catastrofale niveau van voedselonzekerheid zitten.

Konvooien geplunderd

In Noord-Gaza zitten volgens schattingen van de VN nog zo'n 70.000 mensen vast nadat de Israëlische strijdkrachten daar eind oktober een nieuw offensief waren gestart. Hulpgoederen worden er al een maand nauwelijks toegelaten. OCHA meldt dat gaarkeukens en bakkerijen door de voedseltekorten hun deuren hebben gesloten, en ook zorg bij ondervoeding deels is opgeschort.

Plunderingen van hulpkonvooien verergeren de tekorten aan hulpgoederen. Vorige week ging het mis bij de zuidelijke grensovergang Kerem Shalom, toen een groep gewapende Palestijnen 98 van de 109 vrachtwagens plunderden terwijl zij chauffeurs onder schot hielden.

Phillipe Lazzarini, hoofd van de VN-organisatie UNRWA, waarschuwt al maanden voor toenemende onveiligheid in Gaza. Jonkers van het Rode Kruis bevestigt dit. "Het heeft ons verbaasd dat het ondanks de hoge nood zo lang goed is gegaan. Sinds begin dit jaar is het met de veiligheid steeds verder bergafwaarts gegaan waardoor konvooien steeds vaker worden geplunderd."

OCHA spreekt van georganiseerde aanvallen bij de grensovergang Kerem Shalom, die voortkomen uit de ineenstorting van de openbare orde. Plunderaars zien hun kans schoon om gestolen waar tegen woekerprijzen in Gaza te verkopen.

Israël heeft Hamas beschuldigd van het stelen van hulpgoederen. Hamas spreekt dat tegen en zegt dat Israël aanstuurt op anarchie in Gaza door de aanvoer van hulpgoederen te frustreren. Hamas, dat bendes verantwoordelijk houdt voor de plunderingen, zou een speciale gewapende eenheid hebben opgericht om nieuwe aanvallen op konvooien te voorkomen.

Afhankelijk van Israël

Jonkers benadrukt de noodzaak om meer grensovergangen te openen. "Er moet veel meer hulp naar binnen." Organisaties zijn daarvoor afhankelijk van Israël, zegt Den Dulk. "Israël mag bepalen welke vrachtwagens met welke hulpgoederen Gaza binnenkomen."

Ook de Israëlische bombardementen maken het moeilijk voor de hulporganisaties om de voedselhulp op de juiste plek te krijgen. "Door de evacuatiebevelen moeten we ons verplaatsen naar andere gebieden, waar we de distributie helemaal opnieuw moeten opbouwen," zegt Jonkers. "En dat maakt hulp bieden heel lastig."

De consequenties van ernstige honger worden steeds zichtbaarder, ziet Jonkers. "Mensen verzwakken." De directeur van het Kamal Adwan-ziekenhuis in het noorden van Gaza spreekt op X van zowel kinderen als volwassenen die ondervoed zijn. OCHA ziet een toename van kinderen die worden opgenomen met oedeem, een opzwelling van lichaamsdelen door vochtophoping. Dat is doorgaans een teken van verergerde ondervoeding.

De ernstige gezondheidsproblemen hangen ook samen met het tekort aan brandstof. Brandstof is nodig voor het laten rijden van vrachtwagens, het functioneren van bakkerijen en ziekenhuizen en het koken van voedsel. Jonkers: "Er is een gebrek aan gas om te koken. Dan kun je ook geen rijst of pasta eten."

De honger heeft ook een effect op de mentale gezondheid van de Gazanen. Jonkers: "Dat is een optelsom: honger, verlies van familieleden en vrienden, uitzichtloosheid. De mentale gezondheid staat op heel veel punten onder druk."

Overleven op adrenaline

Lokale medewerkers van Caritas Jerusalem, dat wordt ondersteund door Cordaid, organiseren in de Gazastrook activiteiten om kinderen wat afleiding te geven, zegt Den Dulk. "Schminken, muziek, kleuren en tekenen helpen kinderen de werkelijkheid even te vergeten. Maar die lokale medewerkers zijn zelf ook slachtoffer van de oorlog, ze overleven op adrenaline."

Het toelaten van voedsel zou de mentale druk enigszins kunnen verlichten, zegt Jonkers. "De markt moet overspoeld worden zodat er genoeg eten is voor mensen om te kopen, waardoor ze rust krijgen." Maar de kans is klein dat dit gebeurt. "De tendens is dat de situatie steeds slechter wordt, en het steeds lastiger wordt om mensen van hulp te voorzien", zegt Jonkers.