'Broeder 2' voor Cambodjatribunaal

Door buitenlandredacteur Sandra Korstjens

Vier kopstukken van de Rode Khmer komen deze week voor de Cambodjaanse rechter. Bijna twee miljoen mensen kwamen om toen ze aan de macht waren. Na de val van hun bewind konden ze bijna dertig jaar lang in vrijheid leven, maar nu begint eindelijk het proces in de hoofdstad Phnom-Penh.

De rechtszaak wordt vergeleken met het Neurenbergtribunaal, waar na de Tweede Wereldoorlog de overgebleven nazileiding terechtstond. Net als toen is de hoogste baas al overleden: Pol Pot, 'Broeder nummer 1', stierf in 1998. Hij stond aan het hoofd van de Rode Khmer toen deze communistische groep tussen 1975 en 1979 de macht had in Cambodja. Het land veranderde onder zijn leiding in een groot strafkamp. Naar schatting 1,7 miljoen mensen kwamen om het leven door executies, dwangarbeid, ondervoeding en gebrek aan medische zorg. Alleen de voormalige kopstukken staan terecht. Vier leden van de toenmalige regering werden in 2007 gearresteerd: 'Broeder Nummer 2' Nuon Chea, voormalig president Khieu Samphan, oud-minister van Buitenlandse Zaken Ieng Sary, en zijn vrouw Khmer Rouge First Lady Ieng Thirith, die minister van Sociale Zaken was. De vier zitten sindsdien in voorarrest, in afwachting van het proces dat deze week begint.

Corruptie

Intussen is er steeds meer kritiek op het Cambodjatribunaal, dat na lang onderhandelen in 2006 werd opgericht. Het is een samenwerking tussen de Verenigde Naties en Cambodja. Volgens critici wordt het tribunaal geteisterd door corruptie en bemoeit de Cambodjaanse regering zich er te veel mee. Bovendien zijn er grote geldproblemen doordat het tribunaal afhankelijk is van de bijdrages van donorlanden. Tot nu toe is er slechts één veroordeling geweest. Oud-commandant Duch, die aan het hoofd stond van de martelgevangenis S-21 in Phnom-Penh, werd vorig jaar zomer tot 35 jaar cel veroordeeld. De internationale aanklager, Andrew Cayley, probeert op dit moment nog twee andere zaken voor te bereiden, maar wordt daarbij tegengewerkt door onder meer de Cambodjaanse regering. Volgens de Cambodjaanse premier Hun Sen, zelf ooit lid van de Rode Khmer voordat hij naar Vietnam vluchtte, moet de zaak tegen de vier kopstukken het laatste proces zijn. Als de andere zaken worden doorgezet, zou dat leiden tot te veel onrust en mogelijk zelfs tot een burgeroorlog. Veel oud-leden van de Rode Khmer werken op dit moment nog steeds voor de overheid.

Perspectief

De slachtoffers hebben daarom al hun hoop op het proces tegen de vier kopstukken gevestigd. Maar door de hoge leeftijd van de verdachten, die allemaal rond de tachtig jaar oud zijn, is het de vraag of ze veroordeeld zullen worden. Het proces gaat naar verwachting twee jaar duren.

De Nederlandse advocaat Victor Koppe staat 'Broeder Nummer 2' Nuon Chea bij. Hij hoopt dat de verdachten een eerlijk proces krijgen. "We willen dat er een oprechte poging tot waarheidsvinding wordt gedaan", zegt Koppe. "Het staat vast dat er buitengewoon tragische dingen zijn gebeurd, maar de insteek moet niet zijn om koste wat kost zo snel mogelijk een vonnis te krijgen. Nuon Chea wil ook graag zijn perspectief op de gebeurtenissen kwijt."

Bewijs

Volgens Nuon Chea was hij destijds niet op de hoogte van wat er in het land gebeurde. Duizenden documenten moeten in het proces als bewijs dienen tegen de voormalige leiders. Volgens internationaal aanklager Andrew Cayley is het de grootste en ingewikkeldste zaak sinds Neurenberg.

In Neurenberg werd het grootste deel van de nazi-kopstukken ter dood veroordeeld. Dat zal in Phnom-Penh niet gebeuren, aangezien Cambodja geen doodstraf kent. De maximale straf die de hoogbejaarde ex-leiders kunnen krijgen, is levenslang.