Italianen stemmen over kernenergie

Door correspondent Andrea Vreede in Rome

Opnieuw mogen de Italianen vandaag en morgen naar de stembus. Niet slechts enkele miljoenen, zoals twee weken geleden toen in Milaan en Napels nieuwe burgermeesters werden gekozen, maar alle stemgerechtigde Italianen. Dat zijn er 47 miljoen.

De Italianen mogen hun stem uitbrengen bij maar liefst vier referenda. Het belangrijkste betreft het wel of niet herinvoeren van kernenergie in hun land. Andere onderwerpen zijn de privatisering van de watervoorziening en de wet die het Berlusconi mogelijk maakt om niet voor de rechter te verschijnen, wanneer hij die dag verplichtingen heeft als premier.

Traditie

De referenda zijn dankzij handtekeningenacties tot stand gekomen. Ze zijn onderdeel van een oude democratische traditie. Via deze volksraadplegingen kunnen de Italiaanse kiezers reeds bestaande wetten afschaffen. Volgens veel Italianen is het een fantastisch middel om de politieke klasse op gezette tijden eens flink terug te fluiten.

Beroemde referenda waren die over de wetten die abortus en echtscheiding in Italië legaliseerden. Beide werden in de jaren 70 door fanatieke katholieke groeperingen afgedwongen, maar haalden het niet. De meerderheid van de Italianen wenste deze wettelijke verworvenheden niet te verliezen en stemde resoluut nee.

Stranddag

Nu draait het vooral om het ja. Om geldig te kunnen zijn, moet bij referenda 50 procent plus één van alle stemgerechtigden stemmen. Dat is vaak een probleem, want er moeten dus meer dan 20 miljoen kiezers zin hebben om de gang naar de stembus te maken.

De laatste jaren sneuvelden veel referenda, omdat het benodigde quorum niet gehaald werd. Dat de regering besluit om de referenda doorgaans in juni te houden, speelt daarbij zeker een rol. Op een hete zondag gaan veel kiezers immers liever een dagje naar het strand. Maandag hebben ze dan nog tot 15.00 uur de mogelijkheid om te stemmen, maar de ervaring leert dat veel mensen het er dan bij laten zitten.

Kernenergie

Deze keer wordt er echter wel een grote opkomst verwacht, vanwege het hot item van de kernenergie. Door ja te stemmen, kunnen de Italianen de ontwikkeling van kerncentrales in hun land een jarenlang halt toeroepen. En zo de regering-Berlusconi een hak zetten, want die had onlangs een wet doorgevoerd om kernenergie weer mogelijk te maken. Omdat Italië, zo is het regeringsstandpunt, veel te afhankelijk is van buitenlandse energiebronnen.

Italië had ooit kerncentrales, maar die werden na een referendum in 1987, tijdens de emotionele nasleep van de ramp in Tsjernobyl, ontmanteld of omgebouwd tot gewone elektriciteitscentrales. Aangezien Italië nauwelijks over eigen energiebronnen beschikt, koopt het land via kernenergie opgewekte stroom uit Frankrijk.

Mede daardoor zitten de Italianen opgezadeld met de hoogste energierekeningen van Europa. Volgens Berlusconi reden genoeg om over te gaan tot de bouw van minstens vier hypermoderne kerncentrales. Alternatieve energiebronnen interesseren zijn regering niet zoveel.

Actie

Na de ramp in Japan eerder dit jaar heeft Berlusconi onmiddellijk rechtsomkeert gemaakt en de plannen in de ijskast gezet. Hij heeft zelfs geprobeerd om het referendum te laten vervallen, maar de rechters gaven de actiegroepen gelijk en de volksraadpleging gaat gewoon door. En dus kunnen de Italianen nu opnieuw kernenergie voor jarenlang uitbannen.

In heel Italië is de laatste dagen fanatiek actiegevoerd. Maandagavond zal blijken of deze referenda voor het eerst in jaren wel het quorum zullen halen. En of Berlusconi daarmee, net als bij de burgemeestersverkiezingen, opnieuw een tik van de kiezer krijgt uitgedeeld.