Excuses van Schotse premier voor gedwongen adopties: 'Eindelijk'

• Fleur Kleinhuis

  redacteur Buitenland

Premier Nicola Sturgeon heeft excuses aangeboden voor de gedwongen adopties in Schotland tussen 1950 en de eerste helft van de jaren 80. Ruim 60.000 Schotse vrouwen moesten toen hun kind gedwongen afstaan, omdat ze ongehuwd zwanger waren geraakt.

Onder de vrouwen die bij het Schotse parlement zijn om de toespraak van Sturgeon bij te wonen, is ook de 62-jarige Esther Robertson. Zij is een van de kinderen die gedwongen ter adoptie werd opgegeven. "Het is een spannende dag", vertelt ze aan de NOS, voorafgaand aan de excuses van de premier. "Ik ben ook nerveus, maar ik heb er super veel zin in. Het is ongelofelijk dat dit vandaag gebeurt, we wachten hier al jaren op. Het is eindelijk tijd voor excuses aan alle vrouwen en kinderen."

Het idee om de kinderen bij de ongehuwde moeders weg te halen, kwam vanuit de toenmalige conservatieve Britse overheid. De bastaardkinderen en ongetrouwde moeders waren niet welkom in de maatschappij. Robertson: "Mijn moeder was een 17-jarig meisje uit Edinburgh en was zwanger van een zwarte, Amerikaanse luchtmachtmilitair. Ze werd gedwongen om mij op te geven. Ik ben twee keer geadopteerd voordat ik 3 jaar oud was."

Ook de 66-jarige Jeannot Farmer is in het parlement aanwezig. Farmer was 22 jaar toen haar zoontje na zijn geboorte onmiddellijk van haar werd afgenomen. "Ik had hem gewoon mee naar huis kunnen nemen", vertelt ze. "Mijn familie steunde mij, maar ik was ongetrouwd. Na de bevalling werd hij direct weggehaald, ik heb hem niet eens kunnen vasthouden."

Om de jonge moeders in het geheim te laten bevallen, werden ze in speciale tehuizen geplaatst die ver van huis waren, de zogeheten mother and baby houses. Daar werd ook Esther Robertson geboren: "Ik ben in contact gekomen met vrouwen die daar zijn bevallen. Zij zeiden dat het een koude, strenge en verschrikkelijke plek was, waar de meisjes werden behandeld als slaven. Er werd aangemoedigd zo min mogelijk tijd door te brengen met de baby's."

Niet alleen in mother and baby houses werden de baby's afgenomen, ook in ziekenhuizen. Dat laatste gebeurde bij Farmer. "Ik heb mijn zoon niet ter adoptie opgegeven, hij is van mij afgepakt."

De belangenorganisatie Movement for an Adoption Apology UK (MAA) was al jaren in gesprek met de Schotse overheid over de excuses en hoopt op meer dan alleen een spijtbetuiging. "We willen dat er mentale gezondheidzorg wordt geregeld voor de vrouwen, zodat ze kunnen verwerken wat hen is overkomen en dat ze het recht krijgen om gegevens op te vragen van hun afgenomen baby's, zodat ze die kunnen terugvinden. Nu kunnen alleen kinderen hun moeders terugvinden, niet de moeder het kind."

Dat gebeurde ook bij Farmer. Zij kon pas na 32 jaar haar zoon voor het eerst in de armen sluiten, nadat hij haar gegevens had opgevraagd. "In 2010 stuurde hij mij een berichtje op Facebook. Een week later spraken we af. Het was het beste dat me ooit is overkomen. Ik had hem nog nooit gezien of vastgehouden en nu kon ik hem ontmoeten."

Vorm van erkenning

De excuses maken niet goed wat er is gebeurd, vindt Robertson, maar het is een stap in de goede richting. "De excuses zijn een vorm van erkenning dat de vrouwen onschuldig waren, dat het systeem heeft gefaald. Het gaat ook om transparantie, het is belangrijk dat mensen dit weten. We hebben het hier niet over dingen die lang geleden zijn gebeurd, het gaat om mensen zoals ik die nog elke dag met de consequenties moeten leven."

Premier Sturgeon erkende in haar toespraak de mentale problemen die zowel de ouders als kinderen hebben door de adoptiedwang, maar ze kwam nog niet met concrete oplossingen.

Wat betreft de excuses gingen andere landen Schotland voor. Zo was Australië in 2013 het eerste land dat formeel excuses aanbood aan moeders voor het systematisch wegnemen van kinderen. De Canadese regering volgde in 2018. De MAA hoopt dat ook in de andere delen van het Verenigd Koninkrijk excuses zullen worden aangeboden.