Comeback kid Boris Johnson kiest de frontale tegenaanval
"Hasta la vista, baby!" Met een gebruikelijke kwinkslag nam Boris Johnson vorig jaar afscheid van het Lagerhuis als premier van het Verenigd Koninkrijk. Maar de niet zo subtiele boodschap aan zijn bondgenoten en fans was duidelijk: Johnson geeft niet zomaar op.
Net als de Terminator, die Johnson aan het slot van zijn afscheidsspeech citeerde, zint hij op een terugkeer. "I'll be back", wilde hij maar zeggen.
Aan die openlijke ambitie komt vanmiddag wellicht een einde, als Johnson moet verschijnen voor een parlementaire onderzoekscommissie. In een marathonsessie krijgt de oud-premier de kans zich te verweren tegen de beschuldiging dat hij het parlement opzettelijk heeft misleid over de illegale lockdownborrels in zijn ambtswoning, in het eerste jaar van de coronapandemie. Partygate, zoals het schandaal ging heten, luidde het begin van het einde in van Johnsons premierschap.
Houdini
Toen eind 2021 de eerste berichten in de media verschenen over borrels in Downing Street, probeerde Johnson zich als een Houdini eronderuit te wurmen. Hij nam, zoals wel vaker, een loopje met de waarheid.
Eerst ontkende hij dat er feestjes hadden plaatsgevonden. Na nieuwe onthullingen erkende hij dat er weliswaar borrels waren geweest, maar dat de coronaregels "te allen tijde" waren gevolgd. Toen nog meer voorbeelden van illegale borrels kwamen bovendrijven, hield Johnson zich van de domme. "Niemand had me verteld dat het tegen de regels was", verklaarde hij in het Lagerhuis.
Vorig jaar kwam ambtenaar Sue Gray al met een vernietigend rapport over de losbandigheid in Downing Street. Zij sprak van falend leiderschap en concludeerde "dat deze gebeurtenissen nooit hadden mogen plaatsvinden". Johnson kreeg een boete van de politie voor het overtreden van de coronaregels.
Maar één vraag bleef onbeantwoord: Had Johnson met zijn gedraai willens en wetens het Lagerhuis misleid, wat geldt als een politieke doodzonde? Een Lagerhuiscommissie, die al sinds vorig jaar onderzoek doet naar partygate, moet die vraag beantwoorden. Ze verzamelde de afgelopen maanden bewijsstukken en getuigenverklaringen van tientallen regeringsmedewerkers.
In een tussenrapport nam de onderzoekscommissie begin maart al een voorschot op de eindconclusie. Volgens het rapport is er significant bewijs dat Johnson het Lagerhuis om de tuin heeft geleid en ten tijde van de lockdownborrels wist de oud-premier dat hij de regels overtrad.
De bevindingen kunnen verstrekkende gevolgen hebben. Als de commissie concludeert dat de oud-premier het parlement met opzet heeft misleid, kan dat resulteren in een schorsing van Johnson als parlementslid. Als de schorsing tien dagen of langer duurt, leidt dat automatisch tot een zogeheten recall procedure. Kiezers uit zijn kiesdistrict kunnen dan via een petitie Johnson zijn zetel afpakken. Het zou zijn gedroomde terugkeer naar Downing Street een stuk moeilijker maken.
Tegenaanval
Op typisch Johnsoniaanse wijze heeft de oud-premier de frontale tegenaanval gekozen. De commissie zou geen enkel bewijs hebben dat hij het parlement met opzet heeft misleid. Maandag diende hij een 52 pagina's tellend dossier met tegenbewijzen in. Daaruit zou blijken dat regeringsmedewerkers hem keer op keer verzekerd hadden dat hij geen enkele coronaregel had overtreden.
Dat staat haaks op bewijzen die de commissie zelf heeft verzameld. Het tussenrapport citeerde medewerkers van Johnson. Die stelden dat Downing Street wel degelijk wist dat ze over de schreef gingen. Een collega was "bezorgd dat nieuws van het gezuip van Johnson zou uitlekken en om eerlijk te zijn, dat zou ook terecht zijn".
Johnson lijkt daar maling aan te hebben en schuwt Trumpiaanse tactieken niet. Zijn bondgenoten spreken van een politieke heksenjacht. Het hele onderzoek zou onderdeel zijn van een samenzwering van oppositiepartij Labour om de oud-premier onderuit te halen. De meerderheid van onderzoekscommissie bestaat overigens uit parlementariërs van Johnsons Conservatieve partij.
Geduld raakt op
Die agressieve aanpak valt niet goed bij delen van Johnsons eigen partij. Fractieleider Penny Mordaunt waarschuwde het kamp-Johnson het onderzoek van de commissie niet te ondermijnen. Ook premier Sunak liet via zijn woordvoerder weten dat het ongepast was om het onderzoek als een "heksenjacht" te bestempelen. Het geeft aan dat ook een aanzienlijk deel van de Conservatieve Partij het gehad heeft met de capriolen van haar voormalig leider.
Van Johnson is altijd gezegd hij een kat met negen levens is, een politicus met een onverwoestbare anti-aanbaklaag waartegen elk schandaal afketst. Maar vorig jaar bleek dat zelfs voor Johnson de wetten van de politieke zwaartekracht gelden. Het oordeel van de parlementaire commissie zou hem wel eens voorgoed aan de grond kunnen houden.
