Kenia kiest: wordt het 'baba' Odinga, of 'hosselaar' Ruto?
Eén dag voor de verkiezingen is het al rustig in de straten van Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Winkeliers trekken vanavond uit voorzorg hun rolluiken naar beneden, veel kantoren zijn de hele week gesloten. Waar minibusjes en motortaxi's in normale tijden het straatbeeld domineren, trekken gigantische billboards met politieke kopstukken nu de aandacht.
Morgen kiest het land nieuwe vertegenwoordigers in het lokale en nationale parlement. Maar het meest in het oog springen de presidentsverkiezingen. Wie wordt de opvolger van president Uhuru Kenyatta, die na twee termijnen aftreedt? Blijft het zo rustig als nu, vragen Kenianen zich af, of is het stilte voor de storm?
Baba versus de hosselaar
Een vuist in de lucht, kin lichtjes opgeheven: "Stem voor een beter leven", staat in grote witte letters op een poster van Raila Odinga (77), een van de twee favorieten voor het presidentschap. Al vier keer eerder was hij kandidaat; vanwege zijn gevorderde leeftijd beschouwen veel Kenianen dit jaar als zijn laatste kans.
Hij neemt het op tegen William Ruto (55), sinds negen jaar vicepresident van Kenia. Waar Odinga zich in campagnetijd presenteert als 'Baba', een vaderfiguur die het land wil verbinden, kiest Ruto voor een andere aanpak: "Every Hustle Counts". Kenia is een natie van hosselaars, van jonge mensen die van klusje naar klusje trekken in de hoop op een beter leven.
In tijden van hoge jeugdwerkloosheid slaat die boodschap aan: ruim driekwart van de Kenianen is jonger dan 35. Hoewel een groot aantal van hen morgen niet zal stemmen, herkennen ze zich in het verhaal van Ruto. Ooit was hij namelijk zelf zo'n jongen: hij verkocht kippen langs de kant van de weg, en dankzij een portie geluk en doorzettingsvermogen wist hij zich een weg omhoog te banen.
Klassenstrijd
Inmiddels behoort Ruto evengoed tot de politieke elite tegen wie hij zegt te willen strijden. Onder zijn leiding nam corruptie, waar Kenia zwaar onder gebukt gaat, verder toe. Toch zijn deze verkiezingen dankzij Ruto's succesvolle campagne meer dan ooit verworden tot een klassenstrijd. Waar lange tijd vooral werd gestemd langs etnische lijnen, lijkt dat dit jaar een stuk minder belangrijk.
Dit heeft ook alles te maken met de steun van huidig president Kenyatta aan zijn voormalige tegenstander, Raila Odinga. Beiden zijn vertegenwoordigers van groepen die decennialang lijnrecht tegenover elkaar stonden: de Kikuyu en de Luo. Dat zij nu de handen ineen hebben geslagen, heeft de oude politieke dynamiek volledig op zijn kop gezet.
Zowel Odinga als Ruto heeft, in een poging om de stem van de Kikuyu voor zich te winnen, een Kikuyu als running mate aangewezen. In het geval van Odinga gaat het zelfs om een primeur: voor het eerst dingt een vrouw mee naar het vicepresidentschap.
Hoge voedselprijzen
Wat beide kiezersgroepen verbindt, zijn de zorgen over de economie. Want vraag Kenianen wat hen deze verkiezingen het meest bezighoudt, en de kans is groot dat ze beginnen over de hoge voedselprijzen. Vanwege de coronapandemie, gevolgd door de oorlog in Oekraïne, schoten de kosten voor brood, olie en melk de lucht in. De grootste pijn doet de prijs van maïsmeel. Daarvan wordt in Kenia 'ugali' gemaakt: stevige pap die veel Kenianen dagelijks eten.
De overheid beloofde vorige maand beterschap, maar aangekondigde subsidies halen in de praktijk nog weinig uit. Dat de verkiezingen plaatsvinden in deze economisch frustrerende tijden, voedt de angst voor mogelijke onrust. Nepnieuws, dat door politici breed wordt ingezet als campagnemiddel, leidt tot verdere polarisatie.
Saskia Houttuin, correspondent in Afrika, sprak met influencers die geld verdienen met het verspreiden van nepnieuws:
De peilingen liegen er in ieder geval niet om: het wordt een nek-aan-nekrace. Na morgen is het vooral de vraag hoe de verliezende partij zal reageren. Zowel Odinga als Ruto heeft in het verleden hun achterban opgejut om de straat op te gaan. En dat had grote, ontwrichtende gevolgen: bij de vorige verkiezingen, toen de stembusgang na een besluit van de rechtbank opnieuw moest, kwamen bij onlusten ruim honderd mensen om het leven.
In 2007-2008 waren dat er zelfs meer dan duizend. Aftredend president Kenyatta en zijn latere vicepresident Ruto werden voor hun rol in het geweld aangeklaagd bij het Internationaal Strafhof: beiden werden, vanwege gebrek aan voldoende bewijs, niet vervolgd.