Japanse werknemers aan een tv-productielijn
NOS Nieuws

Vrouwelijke werknemers op forse achterstand in conservatief Japan

  • Anoma van der Veere

    Correspondent Japan

  • Anoma van der Veere

    Correspondent Japan

"Ik weet niet of ik me wel groenten kan veroorloven," zucht Sayaka Satoh terwijl ze in de supermarkt naar een kwartstuk van een kool staart. Op de verpakking is een grote rode kortingssticker geplakt. De kool is nu een paar cent goedkoper, maar voor Sayaka is dat een wereld van verschil. Ze moet van minder dan 40 euro per maand haar twee kinderen voeden. Ongeveer negen van de tien alleenstaande ouders in Japan, voornamelijk moeders, hebben het financieel moeilijk. En dat terwijl ze in een land wonen met de derde grootste economie ter wereld.

Tijdens de verkiezingen, begin juli, beloofde premier Fumio Kishida dat hij stevige economische hervormingen zou doorvoeren. Het dichten van de groeiende inkomenskloof tussen de hogere inkomens en middeninkomens enerzijds en de minima anderzijds was daarbij zijn belangrijkste speerpunt. Maar de afgelopen tien jaar, terwijl zijn Liberaal Democratische Partij (LDP) in de regering zat, is de positie van vrouwen verslechterd.

Toen oud-premier Shinzo Abe (ook LDP) in 2012 aan de macht kwam, wilde hij met zijn 'Womenomics'-beleid meer vrouwen aan het werk krijgen. "Het is geen keuze meer voor Japan, het is een noodzaak," verklaarde hij in een speech bij de Verenigde Naties. Het lukte Abe inderdaad om de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt te verhogen. Vorig jaar werkte 52 procent (29,8 miljoen) van de Japanse vrouwen, maar de ongelijkheid op de werkvloer nam ook toe.

Vrouwen horen in huis

In 2019 werkte meer dan de helft van de werkende vrouwen in parttime baantjes met lage lonen, zonder pensioenopbouw of zorgverzekering. Onder mannen geldt dat voor één op de vijf. Onder de 970.000 mensen die in de eerste maand van de coronapandemie in Japan werden ontslagen, waren meer dan 710.000 vrouwen. Ze werden door bedrijven en de overheid geloosd om de economische coronaschok te dempen.

"Vrouwen moeten de kinderen opvoeden, mannen moeten werken. Die culturele waarde is nog diepgeworteld in Japan," zegt Tomohiro Imai van de steunorganisatie Skuru. In de 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog is de Japanse economie sterk gegroeid en een van de grootste pijlers onder die naoorlogse economie was de taakverdeling tussen mannen en vrouwen. Mannen hadden een baan voor het leven en dankzij die zekerheid konden vrouwen thuisblijven en voor de kinderen zorgen.

Maar de levenslange baangarantie bestaat niet meer en nu de economie stagneert en de bevolking krimpt, is dat systeem niet meer houdbaar. Daarom probeert de LDP om meer vrouwen aan het werk te krijgen, maar het beeld dat vrouwen thuishoren bij de kinderen is niet verdwenen. De nieuwe werklast vervangt dus niet de huishoudelijke taken, maar komt er bovenop.

Die conservatieve waarden vertalen zich ook naar de politiek: het zijn voornamelijk mannen die de toekomst van Japan bepalen. Minder dan 10 procent van het Japanse Lagerhuis is vrouw. Alhoewel er een recordaantal vrouwen is gekozen bij de laatste Hogerhuisverkiezingen, is het totale aantal blijven steken op een derde.

Om die reden scoort het land laag op de internationale ranglijst wat betreft de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek. In 2021 stond Japan op de 147e plek van de 155 landen op de lijst, vrijwel onderaan, dus.

Kishida's nieuwe kapitalisme

Dat het huidige economische systeem niet houdbaar is, wordt duidelijk door de groeiende inkomenskloof in Japan. De zogenaamde Japanse 'middenklasse-samenleving' van de 20e eeuw bestaat niet meer als gevolg van demografische veranderingen en opeenvolgende economische crises.

Hoewel de Japanse inflatiecijfers onder die van Europa en de VS blijven, is ruim 70 procent van de producten in de supermarkt in prijs gestegen. De Japanse yen staat op het laagste niveau in decennia, waardoor het importeren van producten aanzienlijk duurder is geworden. Het land is voor zijn fossiele energie vrijwel volledig afhankelijk van het buitenland en ook de gas- en olieprijzen gaan nu door het dak. De Bank van Japan voorspelt dat 99 procent van de Japanse huishoudens het financieel moeilijker krijgt in de komende jaren.

Daarom schermt premier Kishida met de introductie van zijn 'nieuwe kapitalisme', al heeft hij nog weinig concrete plannen aangekondigd. Na de laatste verkiezingen heeft de regerende LDP een meerderheid in het Lager- en het Hogerhuis. Dat betekent dat de weg voor Kishida vrij is om zijn hervormingen in te voeren.

Sayaka heeft er weinig vertrouwen in. "Politici zien ons altijd over het hoofd. Wij zijn niet belangrijk genoeg." Toch houdt ze de moed erin. "Ik heb op een vrouw gestemd. Mijn kandidaat heeft laten zien dat zij mijn problemen begrijpt. Hopelijk kan ze wat veranderen."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl