Het Turkse slavernijverleden in beeld

Door de redacteuren Aniete Coelingh en Gulsah Ercetin

Een donkere man zit op een muurtje. In zijn hand houdt hij een tespih, een rozenkrans. Zijn gezicht is niet goed te zien, want hij zit verscholen achter een plant. Het is een van de beelden uit de foto-expositie Traces van Ahmet Polat. Ahmet ging op zoek naar Turken met een Afrikaanse achtergrond; een gemeenschap zonder gezicht.

Een paar uur voor de opening van zijn expositie loopt fotograaf Ahmet Polat rond in de witte expositieruimte in Den Haag. Een kleine, lichte ruimte met indringende portretten. De Turkse identiteit is herkenbaar, maar van sommige geportretteerden doet de huidskleur anders vermoeden.

Ahmet vertelt dat hij die verbazing een paar jaar geleden zelf ook voelde. "Ik was op reis in het zuiden van Turkije. Tijdens het snowboarden kwam ik een jongen tegen die les gaf en heel goed Turks sprak, een heel donkere jongen. Ik dacht dat hij uit Amerika kwam. Ik vroeg hem hoe hij het vond om dit werk in Turkije te doen. "Gewoon normaal, want ik kom hier vandaan", was zijn antwoord. Zijn achtergrond verbaasde me. Ik had geen idee dat Turkije een slavernijverleden had."

Identiteit

Ahmet Polat heeft zelf een Turkse vader en een Nederlandse moeder. Ook hij zocht jaren naar zijn naar identiteit. "Ik heb lang in Nederland gewoond en gewerkt, maar als je je eigen roots niet kent, dan weet je niet wat je daarmee moet. Ik heb lang geworsteld met mijn Turkse en Nederlandse achtergrond. Nu heb ik daar op een creatieve manier een weg in gevonden."

"Daarom voelde ik me hierbij betrokken. In gesprekken met deze jongeren herkende ik veel: je plek vinden, dezelfde kleine gevoeligheden, die anderen niet zien maar voor mij herkenbaar waren. We voelen ons niet gediscrimineerd, maar we zijn toch anders."

De problemen met deze minderheid in Turkije is totaal niet vergelijkbaar met die van minderheden in Nederland. "Turkije is een jong land. In principe is iedereen Turk. Dilemma's liggen anders door de geschiedenis van het Ottomaanse Rijk. Over minderheden is geen open debat in Turkije. Ook daardoor merk je dat er weinig over geschreven is. Het is ook anders dan de Koerdische of de Armeense kwestie. Binnen die context wilde ik het ook vormgeven."

Succesvol

Ahmet Polat is succesvol in Turkije, Nederland en daarbuiten. Hij werkt inmiddels als art director voor het wereldberoemde modeblad Vogue in Turkije. Hij exposeerde naast Nederland en Turkije in Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Maleisië. In 2006 kreeg hij de ICP Award, de Young Photographer Infinity Award. De Turkse en internationale pers sloegen daar meteen op aan. In Nederland was er minder aandacht.

Inmiddels voelt hij zich ook door de Nederlandse fotografiewereld erkend. Zijn tentoonstelling Kemal's Dream was te zien in het Foam Fotografie Museum in Amsterdam, maar dat heeft wel even geduurd.

Turkse naam

"Lokaal werd het minder opgepikt dan internationaal. Na de ICP Award kreeg ik in Turkije enorm veel aandacht. Ik heb daarna gefotografeerd voor de Franse en Koreaanse editie van het modeblad Vogue. In Nederland was dat toch minder."

"Waarom? Ik heb geen Nederlandse naam, hè", zegt hij lachend. "Maar zo is het wel. Men gaat er dan vanuit dat het iets Turks is. Dat is wel moeilijk."

Polat stoort zich aan journalisten die hem willen polariseren. De vooral blanke mediawereld maakt te weinig gebruik van mensen met een gemengde afkomst, vindt hij. "Het is moeilijk om daarin een plek te krijgen. Behalve als je een multiculti-toon aanslaat, maar daar heb ik geen zin in. Er wordt niet open gekeken naar welke talenten iemand heeft. Vroeger was er nog echt interesse. Nu zijn er vooroordelen."

Trots

"Ik verbaas me dat interviewers die hoogopgeleid zijn niet meer open een interview aangaan. Ik moet dan zeggen of ik me meer Nederlands of Turks voel. Of ik nou moslim of katholiek ben; ik móet ergens voor staan. Ik sta ook ergens voor, maar plaats me niet in een hokje. Dat dit nu heerst, daaraan erger ik me mateloos."

Ahmet heeft voor zichzelf daar een plaats voor gevonden. Hij is trots op zijn gemengde afkomst. "Doordat ik hier ben opgegroeid, heb ik een bepaalde blik, een bepaalde manier van denken. Een goede kritische zelfreflectie. Het is bijzonder dat ik die heb meegekregen. Turkije heeft juist weer iets warms met meer emotie. Die twee culturen kunnen wringen, maar dat heb ik overbrugd door mijn werk."

"Een bijzondere combinatie waardoor ik ook anders in het leven sta. Dat heb ik ook aan mijn ouders te danken. Ze zeiden: neem die twee culturen mee, het is een rijkdom."

Gezicht

Ahmet Polat benadrukt dat dit project niet alleen naar buiten gericht is, naar Europa of Amerika. "Het gaat ook over hoe Turken naar zichzelf kijken, hoe zij hun eigen maatschappij definiëren. Een andere blik geven op de maatschappij."

De foto van de man met het bedekte gezicht is voor hemzelf uiteindelijk de foto die de boodschap het meest verbeeldt. "Deze foto kwam toch steeds weer terug en ik denk dat dit de beste aanzet is voor dit onderwerp, omdat het gaat over een geschiedenis die nog geen gezicht heeft."

De expositie Traces van Ahmet Polat is te zien t/m 18 juni in Liefhertje en de Grote Witte Reus in Den Haag.