Nauwelijks hulp voor voormalige kindsoldaten Islamitische Staat

• Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

Jaren na de val van het zelfverklaarde kalifaat van Islamitische Staat in Syrië en Irak zitten daar nog duizenden tienerjongens in de gevangenis. Zij werden in 2014 meestal gedwongen mee te vechten met IS als 'welp van het kalifaat'. Sommigen waren pas 4 toen ze door de terreurorganisatie geronseld werden. Eenmaal uit de gevangenis moeten ze met minimale begeleiding hun leven weer op zien te pakken.

"Deze jongens hebben complexe trauma's", zegt Sherri Kraham Talabany. Zij werkt voor hulporganisatie SEED in Noord-Irak en probeert met haar team ex-IS'ers weer op het rechte pad te krijgen. "Ze werden lang blootgesteld aan veel geweld en hebben vaak ook lichamelijke verwondingen. Velen worstelen met hun identiteit en ze hebben veel moeite opnieuw contact te maken met hun familie."

In Noord-Irak ontmoette correspondent Daisy Mohr Barzan, uit de jezidi-gemeenschap. Hij werd als kind weggehaald bij zijn ouders en moest zich bekeren tot de islam om mee te vechten. Zijn zussen werden als seksslaaf verkocht aan IS-strijders, zijn oudere broer wordt nog altijd vermist.

Maar weinig hulporganisaties zijn bereid deze groep jongens te helpen, merkt Talabany. "Ze hebben geen documenten, waardoor het moeilijk is om toegang te krijgen tot medische zorg, onderwijs of andere voorzieningen. Veel van hen voelen zich gestigmatiseerd, ze worden gemarginaliseerd. Mensen vinden hen verdacht."

Een formeel re-integratieprogramma is er niet, terwijl dat juist heel hard nodig is. "Kinderen die gedwongen werden deel uit te maken van IS verdienen onze bescherming. Dat is onze morele plicht, maar het is ook heel belangrijk voor toekomstige veiligheid en stabiliteit."

Toen Youssif met zijn broertje op jonge leeftijd door hun halfzus werd meegenomen naar trainingen van de welpen, dachten ze eerst nog dat het een leuk uitje was. Hij was net 10 en te klein om te beseffen wat er gebeurde. Het zou zijn leven voor altijd veranderen.

Na de val van IS zat hij een dik jaar in de gevangenis voordat hij naar huis kon. "Er was nauwelijks ruimte in de cel, we zaten boven op elkaar; er was nooit plek om even te liggen - daarom lijkt mijn rug nu op een regenboog", zegt Youssif, nu 18. "Jongens die zo jong waren als ik, hadden geen idee. We zijn allemaal slachtoffers. Ik ben zo ontzettend bang geweest."

Dagen sloot hij zich op in een kamer. Nachtmerries hielden hem uit zijn slaap. Hij kreeg paniekaanvallen. Zijn moeder wist niet wat ze met hem moest. Youssif: "Ik verkeerde in een soort coma. Ik kon geen mensen zien. Ik kon niet beslissen wie mijn vriend of vijand was." Na veel moeite kon hij wat hulp krijgen. "Ik heb die tijd inmiddels achter me gelaten en ik voel me beter."

Maar het verdriet is nooit ver weg. Zo ontbreekt van zijn broertje nog altijd ieder spoor. Al vijf jaar hebben ze niets van hem gehoord. "Misschien zit hij in de gevangenis, misschien is hij dood, we hebben overal naar hem gezocht", zegt zijn moeder en ze barst in tranen uit. Het liefst houdt ze Youssif thuis. "Zodra hij de straat op gaat, noemen mensen hem IS'er. Dat maakt hem bang. Ik kan hem niet te ver van huis laten gaan."

Zonder identiteitskaart, die de autoriteiten niet willen afgeven, en zonder goede professionele hulp blijft het leven voor jongens als Youssif een grote uitdaging. "Ik heb dromen en ik heb de wil en ambitie, maar ik krijg geen enkele kans het waar te maken", zegt hij. Youssif zou graag een winkel openen waar mobiele telefoons worden gerepareerd.

Een ding weet Youssif zeker: hij wil niets meer met IS te maken hebben, mocht de terreurgroep ooit terugkomen. "Het waren slechte mensen. Ze hebben gemoord, gestolen en zo veel mensen pijn gedaan. Het was een nachtmerrie."