'Thuisopvang Oekraïense vluchtelingen leidt soms tot veiligheidsrisico'

Medewerkers die toegang hebben tot vertrouwelijke informatie, vertrouwelijke en kwetsbare systemen of bedrijfsgeheimen worden door werkgevers gewaarschuwd dat zij niet zomaar Oekraïense vluchtelingen in huis kunnen opvangen.

Mensen die met hun gezin of andere huisgenoten vanwege hun werk zijn gescreend, kunnen daardoor hun verklaring van geen bezwaar (vgb) of 'clearance' kwijtraken. De vluchtelingen in huis vormen een potentieel veiligheidsrisico door het onbedoeld delen van informatie, en in het extreme geval door spionage.

De AIVD, die voor bepaalde functies bij de overheid en het bedrijfsleven onderzoek doet en vgb's afgeeft, wijst erop dat de bedrijven zelf verantwoordelijk blijven. "En de medewerkers zijn verplicht nieuwe omstandigheden door te geven, dat hoort erbij."

"Iemand die met jou onder een dak woont kan bijvoorbeeld meeluisteren met telefoongesprekken of heeft toegang tot je defensiepas om een kazerne op te komen", waarschuwt het ministerie van Defensie zijn medewerkers in de Defensiekrant. "Een vluchteling heeft wellicht zelf geen kwaad in de zin, maar kan altijd van buitenaf onder druk worden gezet. Zulke risico's willen we voorkomen."

Ook bij onderzoeksorganisatie TNO werken veel mensen die gescreend zijn omdat zij met vertrouwelijke informatie werken. Net als bij Defensie moeten medewerkers van tevoren aangeven dat zij vluchtelingen willen opvangen.

"Zij krijgen dan extra informatie en instructies hoe hiermee om te gaan", zegt een woordvoerder van TNO. "Het gaat om een substantiële wijziging in de leef- en woonsituatie die kan leiden tot een nieuwe evaluatie of een nieuw veiligheidsonderzoek."

Iryna ontvluchtte met haar 11-jarige dochter de oorlog in Oekraïne. Ze kon terecht bij Michel - 'Tattoo Mick'- en zijn vrouw en drie kinderen in Dordrecht:

Bij de politie zijn medewerkers er ook op gewezen, bevestigt een woordvoerder van de korpsleiding. "Als politiemedewerkers eraan denken om vluchtelingen op te vangen dan kunnen zij met de afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten bespreken welke gevolgen dat voor hen heeft, zodat zij een weloverwogen afweging kunnen maken."

Het blijft een besluit van de medewerker zelf, maar die heeft wel een verantwoordelijkheid. "Politiemensen moeten veranderingen in de gezinssamenstelling melden, bijvoorbeeld als zij een relatie krijgen, en dus ook bij inwonende vluchtelingen."

Ook mensen die op Schiphol werken moeten rekening houden met de gevolgen van het opvangen van Oekraïense vluchtelingen. Iedereen met een Schipholpas heeft een vgb nodig, een verklaring van geen bezwaar. Dat geldt ook voor personeel van luchtvaartmaatschappijen en andere bedrijven op de luchthaven.

Deze vgb's voor de burgerluchtvaart worden beoordeeld en afgegeven door de AIVD. De meeste mensen die voor hun werk zijn gescreend, hebben al een hoog 'veiligheidsbewustzijn', zegt een woordvoerder van de AIVD. Zij zijn zich ervan bewust dat zij sowieso melding moeten maken van gewijzigde omstandigheden.

"Wij volgen de adviezen en instructies van de overheid. Als de overheid ons vraagt medewerkers hierop te attenderen dan gaan we dat doen", zegt een woordvoerder van Schiphol.

Ook het ministerie van Defensie wijst erop dat er geen sprake is van nieuw beleid, het gaat om het naleven van bestaande regels. Maar medewerkers krijgen wel een duidelijk advies. "Ben jij van plan om een vluchteling op te vangen thuis? Bedenk dan van tevoren wat de haken en ogen zijn en trek aan de bel bij je leidinggevende. Voor je eigen veiligheid én die van je werkgever."