Thuistest in de maak voor vroegtijdig opsporen van nierfalen, hartkwalen en diabetes

Dat thuis testen op een mogelijk ernstige ziekte werkt, is gebleken met het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Er loopt nu ook een proef met het vroegtijdig opsporen van nierschade, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 via een zelftest. Het is de bedoeling dat over vijf jaar kan worden begonnen met een nationaal bevolkingsonderzoek onder 50- tot 75-jarigen.

Door de aandoeningen vroegtijdig te signaleren en te behandelen, moet het gezondheidsverlies dat ze veroorzaken in deze groep de komende tien jaar met 25 procent afnemen.

"Een behoorlijk aantal Nederlanders heeft nierfalen, hartziekten of diabetes zonder dat ze het weten", zegt onderzoeker Ron Gansevoort, internist-nefroloog in het UMC Groningen. Met de test wordt gemeten of er eiwit in de urine zit, wordt een hartritmetest gedaan en er is een vragenlijst. "De hartritmetest gaat via een app op de smartphone. Zo kunnen we detecteren wat voor soort hartritmestoornis het is en advies geven."

Verergering voorkomen

Chronische nierschade is onherstelbaar en kan grote gevolgen hebben, zegt Gansevoort. Daarom is het van groot belang om dit in een vroeg stadium te signaleren. Voor de proef worden in vier regio's - Breda, Utrecht, Arnhem en Eindhoven - in totaal zo'n 160.000 mensen van 50 tot 75 jaar uitgenodigd om zo'n thuistest te doen.

Als er een positieve uitslag is, krijgen ze een oproep voor een vervolgonderzoek. "Eiwit in de urine kan duiden op schade aan de nieren, meestal als gevolg van hoge bloeddruk, diabetes en/of een te hoog cholesterol." Na het vervolgonderzoek, in een regionaal diagnostisch centrum, krijgen mensen bijvoorbeeld leefstijladviezen of medicatie. Zo wordt de reguliere zorg zoveel mogelijk ontlast.

Niet naar de dokter

In Breda is onlangs een pilot uitgevoerd. Daaraan deed 60 procent van de uitgenodigde mensen mee. De meeste kwamen bij een positieve uitslag ook naar de extra check. "Bij een afwijking kregen ze vervolgens het advies om naar de huisarts te gaan, maar dat advies volgt slechts 50 procent van de mensen op", constateert Gansevoort. "Blijkbaar bereiken we mensen niet goed, of gaat het mis in de communicatie. Of de drempel naar de huisarts is toch te hoog. We werken nu aan een andere aanpak, bijvoorbeeld een consultatiebureauachtige setting." Daar kan dan niet alleen de screening worden gedaan, maar ook de behandeling.

Bij de proef worden lessen die in de eerste testregio worden getrokken, meegenomen naar de volgende regio. De proef loopt dus niet in alle vier de regio's tegelijk, maar ze komen na elkaar aan de beurt. "We hopen dat we over vijf jaar zover zijn dat we een nationaal bevolkingsonderzoek kunnen aanbieden."

Het onderzoek, Check@Home genaamd, is een initiatief van de Nierstichting, de Hartstichting, het Diabetes Fonds en de Dutch CardioVascular Alliance. Er zijn in Nederland 1,5 miljoen mensen bekend met hart- en vaatziekten, 1,7 miljoen met chronische nierschade en 1 miljoen met diabetes type 2. De verwachting is dat het er alleen maar meer worden, onder meer door de vergrijzing.