Italianen verbouwen hun huis met 'coronabonus' van de overheid

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Terwijl Nederland er nog niet uit is welke bestemming het geld uit het Europese coronaherstelfonds krijgt, wordt dat geld in Italië al volop uitgegeven. Van de 190 miljard euro waar het land recht op heeft, een combinatie van leningen en schenkingen, gaat zo'n 14 miljard naar een regeling waarmee Italianen op kosten van de overheid hun huis kunnen laten verbouwen: de zogeheten 'Superbonus 110'.

Italianen kunnen daarmee de kosten voor een verbouwing volledig van hun belasting aftrekken, op voorwaarde dat die hun huis energiezuiniger of aardbevingsbestendiger maakt. Wie niet genoeg verdient kan de belastingkorting overdragen aan het bouwbedrijf, dat in ruil de verbouwing gratis uitvoert.

Verouderde huizen

"De bouwsector in Italië heeft jarenlang stilgelegen", vertelt ondernemer Adolfo Cicchetti, die in de stad L'Aquila de leiding heeft over een tiental bouwplaatsen. "We hebben een bouw-boom gehad in de jaren 50, 60 en 70. Maar die gebouwen zijn inmiddels sterk verouderd." Enkel glas is in Italië meer regel dan uitzondering, en zonnepanelen zijn veel minder ingeburgerd dan in Nederland.

In L'Aquila, dat in 2009 getroffen werd door een zware aardbeving, heeft de superbonus nog een tweede voordeel. "Hier werken we aan een gebouw met extra dikke zuilen, die veel ijzer bevatten. We hebben een soort cement gebruikt dat goed tegen trillingen kan", toont Cicchetti. Bij een mogelijke volgende aardbeving hebben de bewoners van dit gebouw volgens hem weinig te vrezen.

De superbonus, die in 2020 werd ingevoerd maar pas sinds vorig jaar volop wordt gebruikt, heeft voor de ondernemer bijna alleen maar voordelen. "Ik heb meer bouwplaatsen, meer facturen en meer personeel." In heel Italië groeide de bouwsector in 2021 met zo'n 20 procent, en de verwachting is dat die groei dit jaar doorzet. Dat bouwmaterialen en vaklieden daardoor schaars worden, vindt Cicchetti een verwaarloosbaar nadeel. "Dat er 250.000 arbeiders te kort zijn, toont alleen maar hoeveel positieve impact de superbonus heeft."

Bekijk ook de reportage vanaf een bouwplaats in L'Aquila:

Het opkrikken van de werkgelegenheid was een van de doelen van de Italiaanse regering bij de invoering van deze regeling. "In de bouwsector is relatief veel werk", zegt Alberto Petrucci, hoogleraar Economie aan de Luiss-universiteit in Rome. "Als je die stimuleert, daalt de werkloosheid vanzelf."

Bovendien jaagt de sector de gehele economie aan, zegt Petrucci. "Tijdens een recessie verliest de bouwsector als eerste zijn investeringen. Wanneer die toenemen, heeft dat een stimulerend effect." Een derde voordeel is volgens hem dat bouwbedrijven door de nauwgezette overheidscontroles op de superbonus nu minder vaak zwart werken, waardoor meer geld in de reguliere, legale economie terechtkomt.

Petrucci wijst ook op de nadelen van de superbonus. "De regeling bevoordeelt mensen die veel vastgoed bezitten, dus die sowieso een hoog inkomen hebben. Bovendien zal de regeling meer worden gebruikt in rijkere regio's dan in armere. De regering heeft geprobeerd daarvoor correcties in te bouwen, maar het blijven aspecten om rekening mee te houden."

Risico op fraude

Een ander risico is fraude. De afgelopen weken ontmaskerden politieagenten van de Guardia di Finanza verschillende frauduleuze bouwbedrijven, die de belastingkorting wilden innen voor werken die niet zijn uitgevoerd. Ze hadden voor honderden miljoenen belastingkorting aangevraagd.

Bestaat het risico dat zo nog veel meer Europees geld wordt verduisterd? Petrucci denkt van niet. "Als we de gevallen van fraude optellen die nu ontdekt zijn, gaat het procentueel om heel lage bedragen."

Essentieel zijn volgens hem de strenge controles van de overheid op elk bouwproject. "Technici controleren elke stap in het proces. De plannen, de werken die zijn uitgevoerd, de samenhang tussen die werken en de oorspronkelijke plannen."

Omdat die controles door verschillende ministeries worden uitgevoerd, blijft het risico op frauderende ambtenaren volgens hem beperkt. "De kans is bijna gelijk aan nul, maar pas op het eind van de rit. Er zijn mensen die het proberen, maar die worden gepakt. Sommigen zijn dus al gepakt."

'Goed besteed geld'

Ondernemer Adolfo Cicchetti gebruikt de regeling in elk geval wél zoals hij is bedoeld. "Als het af is, wordt dit het veiligste gebouw van L'Aquila", zegt hij. Daarnaast wordt het gebouw nagenoeg energieneutraal.

Econoom Petrucci vindt de superbonus een goede besteding van het Europese herstelgeld. "De doelen van de superbonus zijn de doelen van het herstelplan", zegt hij. "De strijd tegen klimaatverandering, het verwijderen van giftige stoffen, gebouwen veiliger maken bij aardbevingen. Als er dan weer zoiets gebeurt, moet ons land niet opnieuw geld uitgeven. Je geeft nu geld uit om morgen minder uit te geven."