'Kwart van basisscholen heeft te maken met online shaming'
Op een kwart van de basisscholen worden online naaktfoto's verspreid onder leerlingen. In groep zeven en acht komt een deel van de kinderen wel eens in aanraking met ongewenste foto's of video's via apps als WhatsApp, Instagram en TikTok, blijkt uit een enquête van het KRO-NCRV-programma Pointer en DUO Onderwijsonderzoek en Advies.
Aan het onderzoek deden 595 onderwijsmedewerkers mee, onder wie 410 leerkrachten uit groep zeven en acht en 185 zorgcoördinatoren uit het voortgezet onderwijs, bij wie leerlingen om hulp kunnen vragen als ze te maken krijgen met online shaming.
In het voortgezet onderwijs komt online shaming vaker voor dan op de basisschool: daar zeggen negen van de tien zorgcoördinatoren dat het op hun school speelt.
Vorm van pesten
De meeste docenten en zorgcoördinatoren geven in de enquête aan zich zorgen te maken over naaktfoto's die onder hun leerlingen worden doorgestuurd. "Er waren foto's gemaakt tijdens het douchen na de gymles die later rondgingen", geeft een leerkracht van een Rotterdamse basisschool als voorbeeld.
"De meeste leerkrachten hebben aangegeven dat het één keer per jaar of soms minder voorkomt, dus het is niet dagelijks", zegt Pointer-journalist Leontien Aarnoudse in het NOS Radio 1 Journaal. "Maar ze geven ook aan dat ze dit soort incidenten zeer zorgelijk vinden. Het is een vorm van pesten en we weten allemaal wat de gevolgen kunnen zijn van pesten."
Te jong voor TikTok
"Er is iets aan de hand waar heel veel ouders zich niet van bewust zijn", zegt mediapedagoog Jacqueline Kleijer. "Het heeft ook te maken met het explorerend gedrag van kinderen. Ze krijgen te maken met hormonen en gaan onderzoeken. Dat is heel normaal. Maar als een kind nu onder een kleedhokje kijkt, dan zit daar een mobieltje bij. Het is dus heel belangrijk om preventief te bespreken waar de grenzen zitten. Wat is wel en niet oké."
Kleijer merkt in de gastlessen die ze op scholen geeft over online shaming dat veel kinderen op apps zitten waar ze nog veel te jong voor zijn. "Je moet bijvoorbeeld 13 zijn voor TikTok, maar bijna alle kinderen zitten er al op. Daar zien ze dingen waar ze emotioneel nog helemaal niet aan toe zijn."
Niet wettelijk verplicht
Door online shaming bespreekbaar te maken via dit soort gastlessen, proberen sommige scholen het probleem tegen te gaan, zegt Aarnoudse van Pointer. "Het is alleen lastig om te weten wat de juiste aanpak is, omdat het geen verplicht onderdeel is van de lesstof. Docenten hebben dus geen houvast en weten niet waar ze moeten beginnen."
Expertisecentrum seksualiteit Rutgers pleit voor een nationaal actieplan. Het volgende kabinet zou vaart moeten maken met het doorvoeren van vernieuwingen in het onderwijs, plannen die volgens Rutgers al jaren op de plank liggen.
"Wij vinden het zorgelijk dat dit geen wettelijk verplicht thema is op scholen. Seksuele vorming en respectvolle omgangsvormen moeten duidelijker uitgewerkt worden in het nieuwe curriculum middels concrete kerndoelen. Ook voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs", zegt interim-directeur Paulien van Haastrecht.
Demissionair onderwijsminister Arie Slob zegt tegen Pointer het daarmee eens te zijn. "Alles moet er nu op gericht zijn om in de volgende kabinetsperiode, en wat mij betreft zo snel mogelijk, dit af te ronden en wettelijk te verankeren dat mediawijsheid op scholen aan de orde moet worden gesteld."